Category Archives: ԱՐԽԻՎ

ՄԱՐ-Ի ՆՈՐԱՀԱՅՏ ՀՈՒՇԵՐԸ – 2015-3

Ռուբեն Հ. Գասպարյան,  Ռուբեն Օ. Սահակյանը
Անցել է տասնմեկ տարի, ինչ արևմտահայությունը ենթարկվեց պատ մության մեջ չտես նված աղետի. իր բնակավայրից նա հիմնովին տարա գրվեց և բնաջինջ եղավ: Մնացորդներն ու թափթփուկները միայն այս ու այն երկրում այսօր քաշ են տալիս իրենց թշվառ գոյությունը, որպես տխուր վկաներ ահավոր սարսափների և որպես անջինջ հուշեր հետնորդ սերունդների համար, թե որքան վտանգավոր է տեղական պայմանները ոտնակոխ անել և այս ու այն զորեղ պետության սին խոստումներով տարված՝ իր ապագա բախտը տնօրինել ուզել:

ԴԱՇՆԱԿՑԱԿԱՆ ԸՆԴՀԱՏԱԿԻ ԼԵԳԵՆԴԸ – 2015-3

Գևորգ Ս. Խուդինյան
Դեռևս հեռավոր 1988 թվականին, Մոսկվայում, ԽՍՀՄ Հոկտեմբերյան հեղափոխության և սոցիալիստական շինարարության պետական կենտրոնական արխիվում (այժմ՝ Ռուսաստանի Դաշնության պետական արխիվ) ՀՅ Դաշնակցության պատմությանը նվիրված բազմաթիվ վավերագրերի շարքում մենք հայտնաբերեցինք բավականին գեղեցիկ և վարժ ձեռագրով գրված մի խորհրդապահական «Զեկույց», որում բարեխղճորեն շարադրված էին Ալեքսանդրապոլ (Գյումրի) քաղաքի բնակիչ Ավետիս Ղարիբյանի հանդեպ 1891-1892 թթ. ցարական Ոստիկանության դե պարտամենտի և Արդարադա տության նախարարության ձեռնարկած դատաքննության փորձի մանրամասները։

ՄԻ ԱՄԲԱՍՏԱՆԱԳԻՐ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԱՊՈԼԻ ՀԵՂԿՈՄԻ ԽԱՅՏԱՌԱԿ ԳՈՐԾԵՐԻ ՄԱՍԻՆ – 2015-1

Արարատ Մ. Հակոբյան
Հայ-թուրքական պատերազմի ավարտական փուլում թուրք հրամանատարության աջակցությամբ ստեղծված Ալեքսանդրապոլի ռազմահեղափոխական կոմիտեն (1920 թ. նոյեմբեր-1921 թ. հունվար), որ երբեմն իրեն հորջորջել է Հայաստանի ՌՀԿ, հանդես է բերել ծայրահեղ ձախ հայացքներ ու գործելակերպ, ստորաքարշ վարքագիծ քաղաքն ու գավառը ռազմակալած թուրք հրամանատարության ու ասկյարների առջև:

ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ՓՐԿՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵԻ ՆԻՍՏԵՐԻ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ – 2015-1

Անահիտ Զ. Քոչարյան
Ներկա հրապարակման մեջ առաջին անգամ ներկայացվում են 1921 թ. Հայրենիքի փրկության կոմիտեի նիստերի արձանագրությունները, որոնք կարող են լրացուցիչ լույս սփռել անկախ Հայաստանում այդպես էլ գիտական լուրջ ուսումնասիրության չենթարկված՝ Փետրվարյան ապստամբության պատմության բազմաթիվ անհայտ էջերի վրա։

ՀՅ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅԱՆ 1918-1920 ԹԹ. ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՎԱՎԵՐԱԳՐԵՐԸ – 2014-4

Մաս իններորդ: ՀՅԴ  Գերագույն դատական ատյանի 1920 թ. մարտի 24-ապրիլի 16-ի նիստերի արձանագրությունները

Ավագ Ա. Հարությունյան
Ընթերցոծների ուշադրությանը ներկայացվող ՀՅԴ 9-րդ Ընդհանուր Ժողովի որոշմամբ ստեղծված Գերագույն դատական ատյանի նիստերի արձանագրությունների վերջին փաթեթը ներառում է 1919-1920 թթ. ՀՀ բանակի ու գաղթալանների վիճակի բարելավման նպատակով կուսակցության ծավալած գործունեությանը, ինչպես նաև Միացյալ Հայաստանի ակտի հետ կապված խնդիրներին ու տարաձայնություններին վերաբերող նյութերը:

ԼԵՌ ԿԱՄՍԱՐԻ ՆՈՐԱՀԱՅՏ ՖԵԼԻԵՏՈՆՆԵՐԸ – 2014-3

ՀԿ(բ)Կ կենտկոմին ուղղված 1928 թ. սեպտեմբերի 7-ի նամակում

Համո Կ. Սուքիասյան
Հայ մեծանուն երգիծաբան Լեռ Կամսարը (1888-1956) Հայաստանի Առաջին Հանրապետության օրոք գնահատված ու պահանջված գրող ներից էր, ով իր ֆելիետոններում ի ցույց էր դնում հայ հասարակության թերի կողմերը, նուրբ հումորով ծաղրում էր ինչպես կուսակցու թյուննե րին, այնպես էլ հայտնի անհատներին:

ՀՅ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅԱՆ 1918-1920 ԹԹ. ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՎԱՎԵՐԱԳՐԵՐԸ – 2014-2

Մաս յոթերորդ: ՀՅԴ Գերագույն դատական ատյանի 1920թ . փետրվարի 11-26-ի նիստերի արձանագրությունները

Ավագ Ա. Հարությունյան
Շարունակելով ՀՅԴ Գերագույն դատական ատյանի արձանագրությունների հրատարակումը, ներկայացնում ենք Հայաստանի առաջին Հանրապետության պատմությանը, ինչպէս նաեւ կուսակցության գործունեության նախորդ շրջափուլերին վերաբերող փաստաթղթերը:

ԴԱՇՆԱԿՑԱԿԱՆ ՊԱՏԱՆԴՆԵՐԸ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄ – 2014-2

Ուշագրավ վավերագրեր ՀՅԴ գործիչներ Հակով Զավրյանի եւ Լիպարիտ Նազարյանի ձերբակալուեան վերաբերյալ

Վլադիմիր Ն. Ղազախեցյան
ՀՅ Դաշնակցության նշանավոր գործիչներ բժիշկ Հակով Զավրյանը (Զավրիեւ) եւ Լիպարիտ նազարյանը 11918փ. Օգոստոսի 29-ին Մոսվկայում ձերբակալվել կամ ավելի ճիշտ՝ պատանդ էին վերցվել խորհրդային իշխանությունների կողմից:

ՀՅ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅԱՆ 1918-1920 ԹԹ. ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՎԱՎԵՐԱԳՐԵՐԸ – 2014-1

Մաս վեցերորդ: Գեներալ Ղամազովի սպանության և այլ հարցերի քննությունը ՀՅԴ Գերագույն դատական ատյանում

Ավագ Ա. Հարությունյան
Շարունակելով 1919 թվականի նոյեմբերից իր գործունեությունը ծավալած ՀՅԴ Գերագույն դատական ատյանի նիստերի արձանագրությունների հրապարակումը՝ ներկայացնում ենք գեներալ Ղամազովի սպանության և Տիգրան Դևոյանի ու Ալեքսանդր Շարաֆյանի գործունեության քննությանը միտված նյութերը: