Author Archives: Admin

ՍՊԱՍՄԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐԸ ՊԻԵՌ ԼՈԹԻԻ ԵՎ ԳՐԻԳՈՐ ԶՈՀՐԱՊԻ ԵՐԿԵՐԻ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ – 2024-1

Ամփոփում

Հայկանուշ Ա․ Շարուրյան
Բանաս․ գիտ․ թեկնածու

Ռուզան Ռ․ Ղազարյան
Բանաս․ գիտ․ թեկնածու

Սույն հոդվածը՝ «Սպասման հիմնախնդիրը Պիեռ Լոթիի և Գրիգոր Զոհրապի երկերի համատեքստում», նվիրված է գեղարվեստական գրականության մեջ կնոջ սպասման և հավատարմության թեմայի քննությանը։

Սպասման թեման հավերժական հիմնախնդիր է, որը բազմիցս արծարծվել է համաշխարհային գրականության մեջ։ Այն ունի հոգեբանական խոր արմատներ, ինչն էլ այս ուսումնասիրության խնդրո առարկան է։ Սպասումն առաջ է բերում բազմաբնույթ հուզումների խառնարան, ինչպես, օրինակ, կարոտ, համբերություն, տոկունություն, հուզական ցնցումներ և այլն։ Այս ամենն էլ ցայտունորեն արտահայտված են թե՛ ֆրանսիացի գրող Պիեռ Լոթիի և թե՛ արևմտահայ «նորավեպի իշխանի» կամ «հայ Մոպասանի»՝ Գրիգոր Զոհրապի երկերում։

Քննության առնելով մասնավորապես Պիեռ Լոթիի «Իսլանդացի ձկնորսը» խորագրով վեպն ու Գրիգոր Զոհրապի «Այրին» նովելը՝ հոդվածագիրները փորձել են պատկերել երկու բացարձակապես տարբեր միջավայրում գտնվող կանանց մտատանջող միևնույն խնդիրը, այն է՝ ընտանիքը լքած ամուսնուն սպասելու ծանր ու հոգեմաշ պարտականությունը։

Վերոնշյալ երկերի մանրամասն ուսումնասիրությունն ու համեմատությունը բացահայտում են գրական երկու հերոսուհիների թե՛ ակնհայտ նմանությունները և թե՛ տարբերությունները։ Դրանք, անշուշտ, պայմանավորված են մշակութային՝ միմյանցից խորապես զանազանվող միջավայրերով։ Երկու գրողներն էլ առավելագույնս ընդգծել են կնոջ հավատարմության և անսահման համբերատարության թեման։ Եթե Լոթիի հերոսուհին, հստակ գիտակցելով հանդերձ, որ թեև ձկնորս ամուսինը կուլ է գնացել մրրկածուփ ծովի ալիքներին, այնուամենայնիվ, շարունակում է սպասել, որովհետև սիրում է նրան ու չի ցանկանում ընդունել ակնհայտը, ապա Զոհրապի «այրին» որոշակիորեն վստահ է, որ լքված է ամուսնու կողմից։ Նա, սակայն, «տարօրինակ» կերպով շարունակում է սպասել՝ ըստ էության դառնալով «սպասման հիվանդ»։ Հայ ընտանիքի չգրված օրենքով՝ հայուհին զոհաբերում է անձնականը՝ հանուն շրջապատի, ավելի որոշակի՝ ամուսնու ծնողների բարեկեցության։

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

1․ Արփիարյան Ա., Արևմտահայ հայոց արդի գրականությունը, Երկեր, Եր․, 1987, «Սովետական գրող» հրատ․, 640 էջ։
2․ Զոհրապ Գ., Երկերի ժողովածու, հատ․ Ա, Եր․, 2001։
3․ Gosse, Edmund W., “Loti, Pierre.” In Encyclopædia Britannica, vol. 17, 11th edition, 1911.
4․ Loti, Pierre. “Pêcheur d’Islande”. Bouquineux.com. (Accessed 22.10.2023) http://www.bouquineux.com/index.php?telecharger=777&Loti-P%C3%AAcheur_d_Islande
5․Loti P., “An Iceland Fisherman”. Bookyards.com. (Accessed 15.08.2023) https://www.bookyards.com/en/author/page/1096/Loti-Pierre

ՅՈՀԱՆՆԵՍ ԼԵՓՍԻՈՒՍԻ ՀԱՅԱՆՊԱՍՏ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏՔԵՐՈՎ Գերմանիայի Կ Պոլսի դեսպանատանը հանձնված Լիպարիտ Նազարյանցի և Խաչատուր Մալումյանի գաղտնի Տեղեկագիրը – 2024-1

Աշոտ Ն․ Հայրունի, Լուսինե Ս․ Սահակյան

Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին և ընթացքում հայ քաղաքական գործիչները մեծ ջանքեր են գործադրել Հայկական հարցի նկատմամբ Գերմանիայի որդեգրած քաղաքականության և հայ ժողովրդի նպատակների միջև ընդհանուր եզրեր գտնելու համար։ Այդ ուղղությամբ լուրջ աշխատանք է իրականացրել Գերմանա-հայկական ընկերությունը, որի նախագահ դր․ Յոհաննես Լեփսուսի ջանքերով և միջնորդությամբ ՀՅ Դաշնակցության երիտասարդ գործիչ Լիպարիտ Նազարյանցն ուղևորվում է Թուրքիա։ Այդ առաքելությունն արտաքուստ թելադրված էր գերմանական կառավարության հետ նախապես համաձայնեցված խնդիրներով, սակայն իրականում ուներ նաև այլ նպատակներ, որոնց կենսագործմանը դաշնակցական գործիչը լծվեց իր ողջ նվիրումով։ Դրանց բացահայտման համար ներկայացնում ենք ՀՅԴ նշանավոր գործիչ Խաչատուր Մալումյանի (Ակնունի) հետ միասին Լիպարիտ Նազարյանցի կազմած Տեղեկագիրն՝ ուղղված Կ. Պոլսում Գերմանիայի դեսպանությանը։ Այս արժեքավոր փաստաթղթում, ի թիվս այլ հարցերի, անդրադարձ է կատարվում նաև թուրք-հայկական և հայ-գերմանական հարաբերություններին՝ աբդուլհամիդյան շրջանից մինչև Մեծ եղեռնի նախընթաց օրերը։

ԾԱՆՐԱԿՇԻՌ ՆԵՐԴՐՈՒՄ ՀԱՄԵՄԱՏԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆԱԳԻՏՈՒԹԵԱՆ ԱՍՊԱՐԵԶՈՒՄ

Tessa Hofmann, Der Genozid an den indigenen Christen des Osmanischen Reiches: Armenier, Griechen, Syro-Aramäer/Assyrer/Chaldäer։ eine ausführliche Dokumentation mit drei Modulen von je neun Unterrichtseinheiten

«Քրիստոնեայ բնիկ ժողովուրդների ցեղասպանութիւնը Օսմանյան կայսրութեան մէջ. հայեր, յոյներ, սիրիացի-ա- րամէացիներ/ասորիներ/քաղդէացիներ»

Ժիրայր Ա. Քոչարեան (Բեռլին, Գերմանիա)

Որպէս ցեղասպանագէտ եւ իրաւապաշտպան Թեսսա Հոֆմանը հայտնի է Գերմանիայի սահմաններից էլ դուրս. 45 տարիների ընթացքում նա հրատարակել է բազում գրականութիւն՝ որպէս հեղինակ եւ խմբագիր հանդէս գալով բազմաթիվ երկրներում։
Թեսսա Հոֆմանի վերջին գիրքը՝ 381 էջանոց աշխատութիւնը ուղղուած է ընթերցողների երկու խմբի. մի կողմից՝ այն ծառայում է որպես մանրամասն փաստաթուղթ եւ ընդհանուր ներածութիւն օսմանցիների գործադրած ցեղասպանութեան ընթացքի եւ բաղադրիչների մասին։ Իր երկրորդ մասում աշխատութիւնը պարունակում է երեք մոդուլ՝ ընդգծելով յատկապէս դպրոցներում կամ մեծահասակների կրթութեան մէջ հայերի, յոյների եւ արամէացիների բնաջնջման պատմութեան ուսուցման առանձնայատկութիւնները, ինչպէս նաեւ նմանութիւնները։

ԱԶԳԱՅԻՆ-ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾՉԻ ՀՈԻՇԵՐԸ «Անցեալի յուշեր», Զաքար Եօլեան. Կազմողներ՝ Ա. Ազիզեան, Ա. Սիմոնեան; Եր., «Լուսակն», 2023, 612 էջ:– 2024-1

Մհեր Ա. Հարությունյան

ՀՅ Դաշնակցության ու Հայաստանի Հանրապետության պատմության մեջ անջնջելի հետք թողած նշանավոր ազգային-պետական գործիչ Զաքար Յոլյանի՝ ժամանակի մամուլում լույս տեսած հոդվածներն ու հուշագրությունները տարիների ընթացքում հավաքվել ու մանրակրկիտ ծանոթագրություններով նորերս հրատարակվել են Աղասի Ազիզյանի և Աշոտ Սիմոնյանի կազմած ստվարածավալ գրքում:

ԿՈՐԵԱԿԱՆ ԵՐԿՈՒ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԸ Ազգային ինքնության ձևակերպման ճանապարհին – 2024-1

Աննա Ջ․ Տոմեյան

Հարավային և Հյուսիսային Կորեան ունեն ընդհանուր ինքնութենա- կան և մշակութային ժառանգություն, որն արմատավորված է կորեացիների միասնական պատմության մեջ, որտեղ նրանք հանդես են գալիս որպես միասնական ազգ։ Չնայած 20-րդ դարի կեսերին տեղի ունեցած տարանջատ- մանը, այս ընդհանուր ժառանգությունը պահպանվում է որպես Հարավային և Հյուսիսային Կորեաների միջև խորը պատմական ու մշակութային կապի վկայություն։ Չնայած մշակութային ընդհանրություններին, տասնամյակների ըն- թացքում ազգի երկու հատվածներում քաղաքական ու գաղափարական տարբերությունները հանգեցրին տարբեր ինքնությունների մշակմանը, ինչ- պես նաև՝ յուրահատուկ սոցիալական, տնտեսական, քաղաքական ու կրթա- կան համակարգերի ստեղծմանը։

ՀԵՂԻՆԱԿ – ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ – ԸՆԹԵՐՑՈՂ ՓՈԽՀԱՐԱԲԵՐԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԽՆԴԻՐԸ Միջտեքստայնության տեսության համատեքստում – 2024-1

Հռիփսիմե Ա. Զաքարյան

Միջտեքստայնությունը, իր բազմաբնույթ դրսևորումներով հան- դերձ, բաժանվում է հեղինակային միջտեքստայնություն ու ընթերցողական միջտեքստայնություն տեսակների՝ դառնալով մեթոդաբանական այն մեկնակետը, որը թույլ է տալիս բացահայտել ստեղծագործություն-հեղինակ-ընթերցող փոխադարձ կապի առանձնահատկությունները: Հեղինակն ու ընթերցողն այն երկու տարաբևեռներն են, որոնց փոխ- հարաբերակցության արդյունքում ձևավորվում է տեքստի իմաստը: Այլ կերպ ասած՝ օբյեկտիվ-հեղինակային ու սուբյեկտիվ-ընթերցողական հակադրա- միասնությամբ է պայմանավորված տեքստի զարգացումը:

ՐԱՖՖՈՒ «ԽԵՆԹԸ» ԵՎ ԱՎ. ԻՍԱՀԱԿՅԱՆԻ «ՈՒՍՏԱ ԿԱՐՈ» ՎԵՊԵՐԻ ՀԵՐՈՍՆԵՐԻ ԵՐԱԶՆԵՐԸ. ԶՈՒԳԱՀԵՌՆԵՐ – 2024-1

Անի Վ. Ղազարյան

Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարին նվիրված «Խենթը» և «Ուստա Կարո» վեպերում Րաֆֆին և Ավետիք Իսահակյանն ընտրել են իրենց գաղափարներն արտահայտող հերոսներին` Վարդանին ու Կարոյին, որոնք կերտում են այն իդեալական իրականությունը և հայրենիքի վաղվա օրը, ինչի մասին երազում էին ազատատենչ գրողները:
Հոդվածում զուգահեռներ են անցկացվում երկու ստեղծագործությունների գլխավոր հերոսների երազների միջև։ Ցույց է տրվում, որ Վարդանի և Կարոյի երազները լինելով Րաֆֆու և Իսահակյանի գաղափարական նպատակադրումների գեղարվեստական խտացումները, իրենց ազատագրական ակնկալություններով, կառուցվածքային տարրերով, պատկերային հենքով ստեղծագործական ազդակ են ստացել միջնադարյան քաղաքական տեսիլներից, որոնք պատմական իրադարձությունը մեկնաբանել են իբրև դարեր առաջ կատարված կանխատեսություն։

ՀԱՅԵՐԵՆ ՀՆԱՏԻՊ ԳՐՔԵՐԻ ՏՊԱԳԻՐ ՀԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԵՐԸ Եվ հիշատակարանային բնույթի միավորները – 2024-1

Մարինե Պ. Սարգսյան

Մեր նախորդ հոդվածում անդրադարձել ենք հայերեն հնատիպ գրքերի հիշատակարանների, բնագրերի հրատարակման հարցերին, որտեղ, որպես ուղեցույց ընդունելով ձեռագիր մատյանների, հիշատակարանների բնագրագիտական մշակման սկզբունքները, առաջարկել ենք դրանց տպագրության մեր տարբերակը:
Մեր թեկնածուական ատենախոսությունն առիթ տվեց զուգահեռաբար սկսելու հայերեն հնատիպ գրքերի հիշատակարանների ժողովածուի պատրաստումը՝ առաջնորդվելով հիմնականում «Հայ գիրքը» մատենագիտության առաջին հատորով։ Այստեղ առկա հիշատակարանները և նմանաբնույթ միավորները ստուգել-համեմատել ենք նկարագրությունների հիմք-գրքերի հետ։

ՁԵՎԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԵՐ (զրոն որպես թվական, մերոնք և ձերոնք բառերը որպես դերանուն) – 2024-1

Յուրի Ս. Ավետիսյան

Հայոց լեզվի տեսությունը տվել է ժամանակակից հայերենի քերակա- նության շատ վիճելի հարցերի պատասխանները։ Իհարկե, շատերի վերա- բերյալ էլ տակավին կան տարակարծություններ, որոնք ժամանակի ընթաց- քում կանցնեն քննարկումների ճանապարհ, կտրվեն պատասխաններ, կծնվեն նոր տարակարծություններ, և այսպես շարունակ։ Սա լեզվի տեսության զարգացման բնականոն ճանապարհն է։ Եվ լեզ- վի բոլոր մակարդակներում էլ կան հարցեր, որոնք առանձնապես ուշադ- րության չեն արժանացել կամ քննարկվել են ոչ բավարար չափով. միգուցե նաև այն պատճառով, որ համակարգային նշանակություն չեն ունեցել, կամ պարզապես դրանք հատուկ քննարկման առարկա դարձնելու առիթները չեն ներկայացել։ Ձևաբանական մակարդակում մենք առանձնացրել ենք դրանցից մի քանիսը՝ զրոն որպես թվական, մերոնք և ձերոնք բառերի խոսքիմասային պատկանելությունը։

ՈՉ ԵՐԿԲԱՐԲԱՌԱՅԻՆ ԾԱԳՈՒՄ ՈՒՆԵՑՈՂ ԵՐԿԲԱՐԲԱՌԱԿԵՐՊԵՐԸ ՀԻՆ ՀԱՅԵՐԵՆՈՒՄ (տարաժամանակյա և ապաժամանակյա հայեցակերպեր) – 2024-1

Վարդան Զ. Պետրոսյան

Հին հայերենն ուներ տասնհինգ երկբարբառակերպ , որոնցից միայն վեցն էին սերում հ.-ե. երկբարբառային համակարգից (հմմտ. աւ (aṷ), եւ (eṷ), իւ (iṷ), ու (oṷ), այ (ai), ̭ոյ (oi)): Մյուսները կազմավորվել են հ.-ե. հիմք-լեզվից հայերենի առանձնանալուց հետո, որպես ինքնուրույն լեզու՝ նրա նախագրային շրջանի ավելի քան երկուհազարամյա պատմության հոլովույթում և իրենցից ներկայացնում են հնչյունափոխական (իմա՝ հնչույթափոխական) տարբեր գործընթացների արդյունք: