Author Archives: Admin

Ամփոփում

Սեդա Ք. Գասպարյան (Բանասիր. գիտ. դոկտոր), Նարե Ա. Շալունց

Բանալի բառեր – մտաշահարկում, մտաշահարկային ռազմավարություն, մտաշահարկային մարտավարություն, քաղաքական դիսկուրս, դիսկուրսի քննական վերլուծություն, պետականորեն որդեգրված հակահայկական քարոզչություն:

Սույն հոդվածը նպատակ ունի վերլուծելու և մեկնաբանելու քաղաքական դիսկուրսում կիրառվող մտաշահարկային ռազմավարություններն ու մարտավարությունները: Հաստատվել է, որ թեև մտաշահարկումը խոսքի լայնորեն տարածված մեխանիզմներից է կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտներում, սակայն հատկապես քաղաքական դիսկուրսն է (ներառյալ քաղաքական հարցազրույցները), որ պարարտ հող է ստեղծում մտաշահարկման տարբեր հնարքների ներդրման և իրականացման համար, որոնց օգնությամբ փորձում են համոզել ունկնդրին հավատալ մի բանի, որը հեռու է իրական լինելուց: Հատկանշական է, որ մտաշահարկային ռազմավարության լեզվական պատկերը դրսևորվում է տարբեր մակարդակներում՝ իմաստաբանական, ոճագիտական, գործաբանական: Քաղաքական դիսկուրսի մտաշահարկային արտահայտությունը լեզվական հատույթն է: Այնուամենայնիվ, մտաշահարկման վերլուծությունը ենթադրում է նաև լեզվական պատկերին զուգահեռ արտալեզվական իրականության ուսումնասիրություն, որն էլ ապահովում է խնդրի առավել համակողմանի քննություն:

Այս ուսումնասիրությունը միտված է բացահայտելու քաղաքական դիսկուրսի մտաշահարկային բնույթը՝ ըստ 2020 թվականին Արցախում (Լեռնային Ղարաբաղ) Ադրբեջանի հրահրած 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ելույթների, որոնցում հայերի նկատմամբ թշնամական վերաբերմունքն առարկայանում է պետականորեն որդեգրված հակահայկական քարոզչության և ատելության խոսքի միջոցով։ Սույն հետազոտությունն իրականացվել է իմաստային, շարահյուսական, գործաբանական և քննադատական դիսկուրսի վերլուծության դիտանկյուններից՝ հղում կատարելով Ալիևի՝ միջազգային լրատվամիջոցներին (BBC, France 24, CNN, Al Jazeera, ARD TV Channel) տված հինգ հարցազրույցներին:

Փաստական լեզվանյութի վերլուծության արդյունքում պարզ է դառնում, որ քաղաքական հարցազրույցներում մտաշահարկային ժխտման, վերաձևակերպման, ասույթների կրկնության միջոցով փորձ է արվում խեղաթյուրել փաստերը՝ այդպիսով միջազգային հանրության շրջանում ձևավորելով հակահայ դիրքորոշում:

Գեւորգ Ս. Խուդինյան, Մկրտիչ Դ. Դանիելյան

Արխիվային նորահայտ վավերագրերի այս ծավալուն փաթեթը լույս է սփռում ՀՅ Դաշնակցության Բաքվի («Ոսկանապատի») կազմակեր- պության գործունեության լիովին անհայտ էջերի վրա։

«Վէմ» հանդեսի 2023 թվականի վերջին համարում հրապարակվել են Ռուսաստանի Ոստիկանության դեպարտամենտի հանձնարարությամբ 1895 թ. աշնանը Բաքվի դաշնակցական գործիչների բնակարաններում իրականացված խուզարկությունների մասին վկայող փաստաթղթերը։ Սակայն դրա հետևանքով սկիզբ առած ձերբակալությունների արդյունքում Ռուսաստանի Արդարադատության նախարարությունում «Ոսկանապատի» գործիչների հանդեպ սկսված մանրամասն հետաքննությանն առնչվող վավերագրերը մինչ օրս անհայտ են մնացել հետազոտողների համար։

Արմեն Ց. Մարուքյան

2020 թ. 44-օրյա պատերազմը ծանր հետևանքներ ունեցավ Արցախի և Հայաստանի հանրապետությունների համար: Մարդկային ու տարածքային լուրջ կորուստներից բացի, էապես մեծացան անվտանգային սպառնալիքներն ու մարտահրավերները հայկական երկու հանրապետությունների բնակչության համար: Ինչպես և սպասելի էր, Ադրբեջանը չբավարարվեց 2020 թ. պատերազմի արդյունքներով, որոնք իրենց արտահայտությունը գտան նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության տեքստում՝ փորձելով ամեն կերպ զարգացնել Թուրքիայի անմիջական ներգրավվածությամբ ու համակողմանի աջակցությամբ ձեռք բերված հաջողությունները: Հայկական հանրապետությունների նկատմամբ Ադրբեջանի քաղաքականության ագրեսիվությունը ոչ միայն չնվազեց, այլև ստացավ նոր դրսևորումներ՝ վերածվելով բազմակողմ հիբրիդային պատերազմի:

Հրանտ Ռ. Օհանյան

Թեև հայ պատմագրության մեջ որոշ անդրադարձներ կան Լազարյան ճեմարանի տեսուչ (1822-1826) և ուսուցիչ (1822-1838), լեզվաբան, հոգևոր գործիչ Միքայել (Հովակիմ) Սալլանթյանի (1782-1851) գործունեությանը, այնուամենայնիվ, Մատենադարանում պահպանվող արխիվային բազմաթիվ վավերագրերը նոր լույս են սփռում նրա կյանքի և գործունեության մի շարք ուշագրավ դրվագների վրա:

Թամար Լ. Հայրապետյան

19-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած Անդրկովկասի հայ հասարակությունը գործուն հետաքրքրություն էր ցուցաբերում ազգային ինքնագիտակցության վերելքը պայմանավորող տպագրության, մամուլի, հրատարակչական գործի, մանկավարժության և դպրոցի նկատմամբ: Այս հոսանքի մեջ իր ուրույն տեղն ուներ Արցախ պատմազգագրական շրջանը, որտեղ, ի թիվս հումանիտար մշակույթի վերոնշյալ ոլորտների, սկսում էր ձևավորվել գավառական քաղաքի կյանքն աշխուժացնող ևս մի կարևոր հաստատություն՝ թատրոնը: Այն իր զարգացմանն է հասնում Շուշիի Խանդամիրյան թատրոնով։

Անի Ժ. Ավետիսյան

Մատենադարանի արաբատառ ձեռագրերի հավաքածուն այսօր ընդգրկում է 2732 ձեռագիր, որոնցից մոտ 400-ը օսմաներեն են, այդ թվում՝ ութ չաղաթայերեն և մեկ լակերեն (զուգահեռ օսմաներեն): Oսմաներեն ձեռագրերը Մատենադարանի ձեռագրական ժառանգության մաս են կազմել հիմնականում Սբ. Էջմիածնի Մատենադարանի հավաքածուի, Մինսկի Վ. Ի. Լենինի անվան գրադարանի (այժմ՝ Բելառուսի ազգային գրադարան), Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի, Երևանի Ե. Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի նմուշների համալրմամբ, նաև՝ շնորհիվ անհատական նվիրատվությունների։

Լալիկ Մ. Խաչատրյան

Հոդվածում դիտարկվում է իմաստափոխության դրսևորումներից մեկը` սրբայնացման (սակրալիզացիայի) իրողությունը, երբ բառերը կամ կապակցությունները ձեռք են բերում «սրբազան, Աստծուն վերաբերող» իմաստներ, որոնք իրենց էությամբ նշանակում են «բարձրարժեք, հարգանքի և պաշտամունքի արժանի»։

Արեն Մ. Սանթոյան, Նազիկ Գ. Հովհաննիսյան

Հայերենի բայական հարադրությունները, այդ թվում և զուգաբայական հարադրությունները լեզվաբաններն ուսումնասիրել են հատկապես իմաստային տեսանկյունից։ Հարցին անդրադարձել են Ա. Այտընյանը, Հ. Աճառյանը, Ս. Ղազարյանը, Մ. Աբեղյանը, Ա. Աբրահամյանը, Հ. Բարսեղյանը, Է. Աղայանը, Ա. Մարգարյանը, Գ. Սևակը, Վ. Առաքելյանը։ Զուգաբայական հարադրությունները նախապես առանձին բայեր չեն համարվել. առաջին բաղադրիչը (հիմնականում կալ, նստել, անցնել, գալ, երթալ բայերը) դիտվել է ավելադրություն, որը սաստկացրել է («զորացրել») մյուս բայի իմաստը։ Մ. Աբեղյանից սկսած՝ զուգաբայերն արդեն առանձին բայեր են դիտվում («երկու կից բայերն ասվում են իբրև մեկ բայ»), որոնց բաղադրիչների միավորումը կատարվում է անհրաժեշտաբար և իմաստային-քերականական և արտասանական հանգամանքներում։

Կարինե Լ. Առաքելյան

Կյանքի արատներն ու թերությունները ծաղրող ու ձաղկող երգիծական գրականությունը դարերի պատմություն ունի: Երգիծաբանությունը իր ուրույն դերն ու նշանակությունը և հարուստ ավանդույթներն ունի նաև հայ գրականության պատմության մեջ: Այն ներկա է մեր գրականության ամենավաղ շրջանում և իր զարգացման գագաթնակետին է հասել հատկապես արևմտահայ երգիծաբանության կարկառուն ներկայացուցիչներ Հակոբ Պարոնյանի և Երվանդ Օտյանի շնորհիվ: Այնուհետև այն իր ընթացքն է շարունակել արևմտահայ գրականության օրգանական շարունակությունը հանդիսացող սփյուռքահայ գրականության մեջ, որի փայլուն ներկայացուցիչներից մեկն է Նշան Պեշիկթաշլյանը:

Աստղիկ Ս․ Բեքմեզյան

Նորավեպի և պատմվածքի ժանրային առանձնահատկությունների մասին գրվել է բազմիցս․ թե՛ դասագրքային, թե՛ մենագրական մակարդակներում ներկայացվել են արձակի այս փոքր ժանրերի նույնական և տարբերիչ հատկանիշները, զուգահեռներ են տարվել փոքրածավալ այլ ժանրերի հետ, հստակեցվել են սահմանները։ Երկու ժանրերի համեմատությունը հետաքրքրական է նրանով, որ առաջին հայացքից թվացյալ հստակ տարբերակման հատկանիշի առկայության պարագայում անգամ նույն ստեղծագործությունը պարբերաբար ներկայացվում է երբեմն որպես նորավեպ, երբեմն՝ պատմվածք։ Նմանատիպ խնդրի հանդիպում ենք նաև Նար-Դոսի գրական ժառանգության հետ առնչվելիս։