Category Archives: ԱՐԽԻՎ

Աբրահամ Գյուլխանդանյանի դատական գործը

Ավագ Ա. Հարությունյան
Նշանավոր քաղաքական ու պետական գործիչ Աբրահաման Գյուլխանդանյանը 19-րդ դարի վերջին – 20-րդ դարի սկզբինհայ ազգային-ազատագրական պայքար ասպարեզ մտած ՀՅԴ Անկախության սերնդի վառ ներկայացուցիչներից մեկն է

Գոհար Գ. Ավագյան, Էմմա Վ. Հովսեփյան
19-րդ դարի վերջին եւ 20-րդ դարի առաջին տասնամյակներին Ռուսատանի զույգ մայրաքաղաքների՝ Պետերբուրգի եւ Մոսկվայի մշակույթի ականավոր գործիչների շարքում Վարդգես Սուրենյանցը ճանաթված դարձավ արվեստի միանգամից մի քանի բնագավառներում:

Կարո Սասունու զեկուցագրերը Տարոնի հայության վիճակի մասին

Ռուբեն Օ. Սահակյան
Երբ 1916թ. փետրվարի 3-ին գեներալ Թովմաս Նազարբեկյանի գլխավորած Կովկասյան 2-րդ հրաձգային դիվիզիան եւ նրա կազմում գործող հայկական 2-րդ կամավորական խումբն ազատագրեցին Մուշը, այնտեղ գրեթե հայ չէր մնացել: Տեղեկանալով այդ մասին, լեռներում թաքնված եւ հրաշքով փրկված հայերի փոքրաթիվ խմբերը, հիմանականում՝ կանայք ու երեխաները, իջնում են Մուշ:

Համազասպ Սրվանձտյանցի դատական գործը

Ավագ Ա. Հարությունյան
ՀՅ Դաշնակցութեան նշանավոր գործիչ Համազասպ Սրվանձտյանցի հերոսական էջերով լի կենսագրության ամենավառ դրվագները կապված են 1905-1906 թթ. Հայ-թաթարական կռիվներում եւ 1918թ. Բաքվի հերոսամարտում նրա ունեցած ծանրակշիռ ներդրման հետ:

Նորահայտ վավերագրեր Նորայր Բյուզանդացու անձնական արխիվից

Գոհար Բ. Ղազարյան
1894-1896թթ. Համիդյան կոտորածների բարձրակետը «Մայիսյան բարենորոգումների» չափավոր ծրագիրը կյանքի կոչելու փորձերին հաջորդած՝ 1895 թ. աշնան դաժան ջարդերն էին: Իր վրա դրված միջազգային պարտավորությունների կատարումը ձախողելու համար սուլթան Համիդը 1895թ. գարնանն ու ամռանը դիմեց ձգձգումների եւ ապա մեծ տերությունների միջեւ առկա հակասություններից օգտվելու՝ թուրքական դիվանագիտության ավանդական հնարքներին:

Համո Օհանջանյանի 1916թ. դեկտեմբերի 10-ի զեկուցագիրը՝ Վասպուրականի հայության վիճակի մասին

Ռուբեն Օ. Սահակյան
Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում Արեւմտյան Հայաստանի ազատագրված երկրամասերից հայ հասարակությունն առավել ուշադրությամբ էր հետեւում Վան-Վասպուրականի կացությանը: Վանի 1915թ. մայիսյան ազատագրումը եւ Արամ Մանուկյանի նշանակումը ժամանակավոր կառավարչի (նահանգապետի) պաշտոնում մեծ հույսեր էին արթնացրել հայության սրտում:

Ամատունի Ս. Վիրաբյան, Գոհար Գ. Ավագյան
1915 թվականին Օսմանյան Թուրքիայի կողմից կազմակերպված եւ իրականացված Հայոց ցեղասպանությունիս մազապուրծ հայ փախստականների շրջանում Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության Բաքվի կենտրոնական կոմիտեն 1916 թ. ձեռնարկել է տեղեկությունների հավաքագրում՝ «Վշտապատում» ընդհանուր խորագրով:

Գարեգին Խաժակի դատական գործը

Ավագ Ա. Հարությունյան
1905-1907թթ. Ռուսական առաջին հեղափոխությունից հետո ՀՅ Դաշնակցության դեմ սկիզբ առած հալածանքների պայմաններում երկու անգամ ձերբակալվել եւ ընդհանուր առմամբ՝ մեկ ու կես տարի ցարական բանտերում է անցկացրել 1915-ի Հայոց Մեծ Եղեռնի զոհերից մեկը՝ ՀՅԴ նշանավոր գործիչ Գարեգին Խաժակը:

Մուշեղ Թումանյանի 1915 թ. մայիսի 26ի նամակ-զեկուցագիրը Ալաշկերտի հայության վիճակի մասին

Ռուբեն Օ. Սահակյան
1915 թ. հունվարի 5-ին ավարտված Սարիղամիշյան գործողությունից հետ ռուս-թուրքական ռազմաճակատում իրավիճակը փոքր-ինչ կայունացավ, եւ համեմատաբար բարենպաստ պայմաններ ստեղծվեցին Ալաշկերտի հովտի հայ բնակչության համար՝ հայրենի օջախները վերադառնալու, ավերված բնակավայրերը վերաշինելու եւ գյուղատնտեսական աշխատանքներ իրականացնելու համար:

Գարեգին Նժդեհի դատական գործը

Ավագ Ա. Հարությունյան
Նշանավոր ազգային եւ պետական գործիչ Գարեգին Նժդեհի քաղաքական գործունեության վաղ շրջանը համեմատաբար թերի է ուսումնասիրվել: ՀՅ Դաշնակցության Մեծ դատավարության ընթցաքում ստեղծված նրա դատական գործի հրապարակումը գալիս է լրացնելու այս բացը: