Category Archives: ԱՐԽԻՎ

Խորհրդային գաղտնի փաստաթղթերում

Ավագ Ա. Հարությունյան
Հայաստանի առաջին Հանրապետության անկմանը հետեւած՝ ՀՅԴ-ի պատմության հետաքրքրական էջերից մեկը Ռիգայում 1921 թ. հուլիսի 7-14-ի Ռուսաստանի Կոմունիստական (բոլշեւիկյան) կուսակցության (ՌԿ(բ)Կ-ի) հետ տեղի ունեցած բանակցություններն են:

Աշոտ Գ. Սիմոնյան
Եղիշե Իշխանյանը 20-րդ դարի այն ազգային-քաղաքական գործիչներից է, ում մասին համեմատաբար նվազ տեղեկություններ են պահպանվել պատմագիտական եւ հուշագրական գրականության մեջ:

ՀՅԴ մարտական կազմակերպության անվանացանկը

Ավագ Ա. Հարությունյան
«Վէմ»-ի նախորդ համարում ՀՅԴ մարտական կազմակերպության անվանացանկի հրապարակումն ընհատվեց «Սեմեվոն Գառուզյան»-ով (Սիմոն Վրացյան):

ՀՅԴ մարտական կազմակերպության անվանացանկը՝ ըստ դատական որոշման

Ավագ Հ. Հարությունյան
«Վէմ» հանդեսն իր տպագրության վերսկսման պահից հրապարակում է ՀՅԴ Մեծ կամ «լիժինյան» դատավարության նյութերի մեկնաբանված-ծանոթագրված թարգմանությունները: Սակայն, մինչ որս, դրանք ներառել են միայն ՀՅԴ անվանի դեմքերի անհատական գործերը, որի հետեւանքով լրացվել ու ամբողջացվել են վերջիններիս վերաբերող նյութերն ու փաստաթղթերը:

Հայ հոգևորականների դատական գործերը

Ավագ Ա. Հարությունյան
19-րդ դարի վերջերին եւ 20-րդ դարի սկզբներին հայ հոգեւորականության բազմաթիվ ներկայացուցիչներ դարձել են ազատամարտի ակտիվ մասնակիցներ ու ջերմ աջակիցներ:

Փետրվարյան ապստամբության 90-ամյակի առիթով

Համո Կ. Սուքիասյան
1920 թ. դեկտեմբերի 2-ին Դրաստամատ Կանայանի (Դրո), Համբարձում Տերտերյանի եւ Հայաստանի Հանրապետությունում ՌՍՖԽՀ լիազոր ներկայացուցիչ Բորիս Լեգրանի միջեւ Երեւանում ստորագրված համաձայնագրի հինգերորդ կետը հստակորեն երաշխավորում էր, որ ՀՅ Դաշնակցության եւ մյուս սոցիալիստական կուսակցությունների ներկայացուցիչները հալածանքների չպետք է ենթարկվեն մինչեւ երկրիր խորհրդայնացումը կատարած գործողությունների համար:

Ավետիք Սահակյանի դատական գործը

Ավագ Ա. Հարությունյան
Նշանավոր քաղաքական ու պետական գործիչ Ավետիք Սահակյանը (Հայր Աբրահամ) հայ հանրությանն առավելապես հայտնի է որպես Հայաստանի առաջին Հանրապետության խորհրդարանի խոսնակ: Մինչդեռ, իր երկարատեւ կյանքի ընթացքում նա եղել է ՀՅ Դաշնակցության հիմնադիր սերնդի աչքի ընկնող դեմքերից մեկը, մասնակցել է 19-րդ դարի վերջերի եւ 20-րդ դարի սկզբների հայ ազգային-ազատագրական պայքարին եւ վերջապես լուրջ հետազոտություններ է կատարել գյուղատնտեսության բնագավառում:

Հայաստանի առաջին Հանրապետության անկման պատճառների մասին

Համո Կ. Սուքիասյան
Հայաստանի առաջին Հանրապետության անկումից հետո արտերկրում հայտնված ՀՅԴ Դաշնակցության ղեկավար գործիչների ու շարքային անդամների շրջանում լայքն քննարկման նյութ դարձան սեփական քայլերի վերագնահատման, սխալների ու բացթողումների վերհանման հարցերը: Այս առումով առանձնապես կարեւորվում էր Հայաստանի Հանրապետության անկման առարկայական ու ենթակայական պատճառների բացահայտումը, ինչի հանդեպ միատեսակ չէր կուսակցութեան ղեկավար մարմնի՝ ՀՅԴ Բյուրոյի անդամների դիրքորոշումը:

Նորահայտ վավերագրեր Կարինում Ռոստոմի եւ հայ բարեգործան ընկերությունների 1916թ. գործունեության վերաբերյալ

Ռուբեն Օ. Սահակյան
1916 թ. փետրվարի 3-ին ռուսական Կովկասյան բանակի զորամասերը դժվային մարտերից հետո գրավեցին Էրզրում (Կարին) ամրոցը եւ քաղաքը՝ ծանր պարտության մատնելով թուրքական զորքերին: Քաղաքն ազատագրած ռուսական բանակի եւ հայ կամավորականների առջեւ բացվեցին մեկ տարի առաջ տեղի ունեցած մեծ ողբերգության սահմռկեցուցիչ տեսարանները:

Հովհաննես Քաջազնունու դատական գործը

Ավագ Ա. Հարությունյան
Հայաստանի  Հանրապետության առաջին վարչապետ Հովհաննես Քաջազնունին անջնջելի հետք է թողել Հայոց նոր պատմության մեջ՝ դառնալով 20-րդ դարի առաջին տասնամյակներին մեր ազգային երկնակամարի վրա փայլատակած վառ անահտակություններից մեկը: