Category Archives: ԳՐԱԿԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Հովհաննես Խ. Եղոյան
Զավեն Պիպեռյանը (1921-1984) ստմաբուլահայ վիպագրության իրապաշտ ուղղության ակնառու ներկայացուցիչներից է: Գրական ասպարեզ իջնելով 1950-1960-ական թվականներին, ստեղծագործելով Ստամբուլում, մի փոքր մասով նաեւ՝ Բեյրութում, ուր հաճախ թաքնվում էր՝ իր ընդգծված դեմոկրատական հայացքների պատճառով քաղաքական հետապնդումներից խույս տալու հաամր, նա խոր հետագիծ ձգեց «մեծ քաղաքի» (Զահրատի բնութագրումով) հետպատերազմյան շրջանի ընկերային կյանքի գեղարվեստական քննության մեջ:

Արամ Գ. Ալեքսանյան
«Հին Թիֆլիսը հայոց գրականությանն էլ երկու մեծ անուն է թողել՝ Սայաթ-Նովա եւ Գաբրիել Սունդուկյան: Հարազատ, Թիֆլիսի լեզվով, Թիֆլիսի շնչով, Լիֆլիսի հոգով» – գրել է Հովհաննես Թումանյանը՝ Գ.Սունդուկյանի ստեղծագործության ինքնատիպությունը խորագիտորեն պատճառաբանելով հին Թիֆլիսի իրականությամբ, ավանդական կենսակերպով, գունեղ ու զվարթ կոլորիտով:

Ալբերտ Ա. Մակարյան
Թվում է՝ գրականագիտությունը վաղուց արդեն իր սպառիչ ու վերջնական խոսքն է ասել անցյալի գլուխգործոց երկերի մասին՝ բազմակողմանիորեն ներկայացնելով դրանց ստեղծագործական պատմությունը, ժանրային առանձնահատկությունները, կառույցը, գաղափարագեղարվեստական եւ այլ արժանիքները:

Մաս երկրորդ: Ներսես Մեծի մարգարեական կանխասացությունը և այլ տեսիլներ

Վարդան Գ. Դեւրիկյան
Տրդատի եւ Կուստանդիանոսի պատմությունից հետո ազատագրական լեգենդի երկրորդ գրական աղբյուրը միջնադարյան տեսիլներ են, որոնք ոչ միայն հոգեւոր բարձր ապրումների, այլեւ ազգային անկատար իղձերի արտահայտություններ:

Արամ Գ. Ալեքսանյան
Մեր նախորդ հրապարակման մեջ արդեն մատնանշել ենք, որ Պարոնյանի ստեղծագործությունը ամրքսյան հասարակագիտության ելակետային դրույթներով հետազոտելու՝ խորհրդահայ գրականագիտության փորձը, ըստ էության, ծուռ հայելու մեջ է ներկայացրել մեծ երգիծաբանի կենսիմաստասիրությունը: Թերըմբռնում է նաեւ Պարոյանի աշխարհայացքի որոշակիությունը բացառելը, նրա ժառանգությունը ուսումնասիրության եւ ազդեցությունների մանրակրկիտ հետազոտություն պաանջող լայն ոլորտ է:

Մաս առաջին: Հայ-հռոմեական դաշինքը գրական սկզբնաղբյուրներում

Վարդան Գ. Դեւրիկյան
Հայաստանի ազատագրության ելքերի որոնման ճանապարհին յոթնաբլուրն Հռոմից մինչեւ երկրորդ Հռոմ՝ Կոնստանդնուպոլիս, ապա վերստին, այս անգամ արդեն՝ Արեւմուտքի հոգեւոր մայրաքաղաքի վերածված պապական Հռոմ, իսկ այնտեղից էլ քաղաքական մի նոր շրջադարձով Երրորդ Հռոմ պատվանունը ստացած ռուսական հզորացող պետության մայրաքաղաք Մոսկվա ուղղվեց հայ ազատագրական միտքը:

Արամ Գ. Ալեքսանյան
Փիլիսոփայության պատմաբանները 19-րդ դարը բնագիտության դար են համարում ոչ միայն այն պատճառով, որ տվյալ ժամանակաշրջանում բնական գիտությունները մեծ թռիչ արձանագրեցին եւ բազմթիվ հայտնագործություններ կատարեցին: Նման բնորոշումը գլխավորապես տրվում էր այն բանի համար, որ 19-րդ դարի հասարակագետների մտածողության մեծ եւ հետազոտություններում գրեթե բացառիկ դեր էր ձեռք բերել բնագիտական մեթոդը:

Սեյրան Զ. Գրիգորյան
Խորհրդահայ գրականության մեջ Մեծ եղեռնի գեղարվեստական իմաստավորման խնդիրը տասնամյակներ շարունակ բախվում էր ամբողջատիրական վարչակարգի հարուցած արգելքներին: Հատկապես՝ ստալինյան բռնապետության բարձրակետը դարձած 1940-ականներին եւ 1950-ական թվականների սկզբին Մեծ եղեռնի թեմայի արծարծումը իշխող գաղափարախոսությունը դիտում էր իբրեւ շեղում «ինտերնացիոնալիզմի» սկզբունքից:

Վարդան Գ. Դևրիկյան
200 տարի առաջ՝ 1809 թվականին ծնված Խաչատուր Աբովյանը՝ իբրւեւ հայ նոր գրականության հիմնանդիր, ազգային գործիչ եւ ինքնատիպ մտածող, իրենով խորհրդանշում էր Հնի եւ Նորի սահմանագծի, ջրբաժանի ամբողջական աշխարհայացքային ըբնկալումը, որի դերը Հայոց պատմության հոլովույթում խաղաց Արեւելյան Հայաստանի անցումը պարսկական տիրապետությունից ռուսական իշխանության:

Արամ Գ. Ալեքսանյան
Հակոբ Պարոնյանի գրական ժառանգությամբ ներկայացվող իրականությունը զգալիորեն տարբերակված ու անհամասեռ է: Այն ընդգրկում է նրա ժամանակի պոլսահայ կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտները: Ավելին, Պարոնյանի տեսադաշտում են նաեւ հայկական գավառներում կատարվող իրադարձությունները, Թուրքիայի, Ռուսաստանի, եվրոպական երկրների ներքին եւ արտաքին քաղաքկանության ինչ-ինչ դրսեւորումներ: