Category Archives: ԳՐԱԿԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Սիմոն Սիմոնյանի «Լեռնականներու վերջալոյսը» ժողովածուում

Մարինե Դ. Ղազարյան

Համաշխարհայնացման ժամանակակից միտումները և էթնոկրոնական հիմքի վրա ընթացող հակամարտությունները լի են ինքնության կորստի վտանգով: Ուստի՝ նման հարափոփոխ իրականության մեջ հատկապես փոքրաթիվ ազգերին անհրաժեշտ է սեփական ինքնության առանձնահատկությունների քննությունը:

Նարինե Ա. Հովհաննիսյան (Ստեփանակերտ)
Հակոբ Օշականը բացառիկ երևույթ է հայ բազմադարյան գրականության մեջ, որի ստեղծագործությունն իր գեղարվեստական համակարգի առանձնահատկություններով, բազմաշերտությամբ, մասշտաբայնությամբ հսկայական ներդրում է հայ ոգեղեն արվեստի զարգացման գործում։ Օշականի գեղարվեստական համակարգի բարձրագույն նվաճումը՝ վեպը, հոգեվերլուծություն, բարքագրություն և գաղափարագրություն լինելուց առաջ և հետո, մեր խորին համոզմամբ, Հայկական հարցի վեպն է։ Հայկական հարցից են սկսվում և դեպի Հայկական հարցն են տանում օշականյան վեպի բոլոր ճանապարհները։

Փիլիսոփա-բանաստեղծի ծննդյան 80-ամյակի առթիվ

Հռիփսիմե Ա. Զաքարյան

Մահվան առեղծվածը միշտ եղել և մնում է ինչպես գիտնականների (մահագիտություն, տանատոլոգիա (հին հուն․ θάνατος – «մահ», λόγος – «գիտություն»), այնպես էլ հանճարեղ ստեղծագործողների սևեռուն ուշադրության կենտրոնում, դարձել է նրանց մտորումների, ապրումների առարկան ու գրականության մեջ դրսևորվել այն ժամանակ, երբ ի հայտ է եկել ինքը՝ գրականությունը, և, պայմանավորված տվյալ ժողովրդի էթնոմշակութային առանձնահատկություններով, ընկալվել է որպես ողբերգական իրողություն կամ հակառակը:

Բանաստեղծի ծննդյան 80-ամյակի առթիվ

Ռազմիկ Դավոյանի բանաստեղծական ժառանգության մեջ թերևս ամենանշանակալիցը 1969 թ. հրապարակված «Ռեքվիեմ» պոեմն է, որը ոչ միայն հեղինակի, այլև հայ բանաստեղծական արվեստի նվաճումներից մեկն է: Վերլուծության այս փորձն առաջինն է մեր գրականագիտության մեջ, որը «Ռեքվիեմը» ներկայացնում ու արժևորում է Ռ. Դավոյանի աշխարհայացքի և պոետիկայի տեսանկյունից:

Ծննդյան 185-ամյակի առթիվ

Պետրոս Հ․ Դեմիրճյան
Րաֆֆին (Հակոբ Մելիք-Հակոբյան) մեր այն բացառիկ մեծություններից է, որոնց ճակատագիրը սերտորեն կապված է եղել հայրենիքի բախտի հետ, և հանուն հայրենիքի ու ժողովրդի նրա գրական ու քաղաքացիական սխրանքը հարթել է դեպի անմահություն տանող ամենակարճ ճանապարհը։

Աննա Ս. Միկոյան
Ֆրանսահայ գրող Զարեհ Որբունին (Էոքսյուզյան, 1902-1980), որ, պատանի հասակում Մեծ եղեռնի արհավիրքը տեսնելով, այդպես էլ չհասցրեց
հիմնավոր կրթություն ստանալ, որպես ազատ ունկնդիր մասնակցել է Ստրասբուրգի համալսարանի հոգեբանական և իմաստասիրական դասընթացներին՝ աշակերտելով ժամանակի մի շարք ականավոր գիտնականների:

Ըստ Հովհ. Թումանյանի հրապարակախոսության

Սերգեյ Ա. Աղաջանյան
Հովհ. Թումանյանի կյանքին, ստեղծագործությանն ու հրապարակախոսությանն առնչվող հիմնախնդիրների վերաբերյալ գրականության պակաս կարծես թե չկա: Բայց այդ ամենին յուրաքանչյուր անդրադարձ մեզ համոզում է, որ նրա վաստակի մեջ դեռ շատ բան ունենք նորովի ճանաչելու և գնահատելու: Նա հիրավի անսպառ մեծություն է, ով կյանք մտնող յուրաքանչյուր նոր սերնդի կենսական հանգամանքներում վերահաստատում է իր արդիականությունը և արտաժամանակային լինելու պարադոքսը: Ահա թե ինչու են Հովհ. Թումանյանի վաստակին նորովի անդրադարձներն իմաստավորված և միշտ անհրաժեշտ:

Հակոբ Պարոնյանից մինչև Ջոն Թոլքին

Ալբերտ Ա. Մակարյան, Աստղիկ Վ. Սողոյան
Պարոնյանի մանկական գրականությունը, որ ամփոփված է «Թատրոն. բարեկամ մանկանց» պարբերականի (1876) էջերում, իր ուրույն տեղն է զբաղեցնում նրա ստեղծագործության համապատկերում. այն իր էությամբ հակադրվում, բայց և համադրվում է պարոնյանական հեգնական ծիծաղին ու ձուլվում է դրան: Եվ Պարոնյանի գրական ժառանգության ամբողջական ու համակողմանի գնահատականի համար կենսական է այդ երկու բևեռների զուգահեռական քննությունը՝ իբրև մի կարևոր օղակ վերջինիս ստեղծագործության պատմության համապատկերում:

Մատենագիտութիւնը որպէս ուղիղ ճանապարհ

Սուրէն Դ. Դանիէլեան
Մատենագիտութիւնը, որպէս գիտաքննական վստահելի ուղղութիւն, Յակոբ Օշական-գրողի ստեղծագործական շերտերը բացայայտելու, ման րամասների մէջ ճշմարտութիւնները դասդասելու ամէնից գործնական ճանապարհն է։ Յայտնի է, որ Յ. Օշականը գրական և գիտական մտքի ազ գային միջանցքներում առաջնորդողի դերակատարութիւն ունի, սակայն նրա հարուստ ժառանգութեան զգալի մասին, ճանաչողական արժէքներին գիտական հանրութիւնը, որքան էլ անբնական կարող է թուալ, մնում է սակաւածանօթ։

Աստղիկ Վ. Սողոյան
Խաչատուր Աբովյանի ստեղծագործական արվեստանոցի գլուխգործոցը, անտարակույս, «Վերք Հայաստանի. Ողբ հայրենասիրի» վեպն է, որն իր կառույցով, թեմատիկ-գաղափարական ընդհանրությամբ, ժամանակների խաչմերուկում ունեցած բեկումնային դերով առանձնանում է ոչ միայն աբովյանական գեղարվեստական երկերի շարքում, այլեւս հիմնաքարային նշանակություն ունի ամբողջ հայ գրականության համար: