Category Archives: ՀՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Արսեն Է. Հարությունյան, Սերժիու Վ. Մատվեև (Քիշնև, Մոլդովա)
Բագրատունյաց թագավորության թուլացումն ու անկումը 1045 թ., ապա թուրք-սելջուկների ու մոնղոլ-թաթարների 11-13-րդ դդ. արշավանքները ստիպեցին բազմաթիվ հայերի արտագաղթել Հայաստանից ու Փոքր Ասիայից և հաստատվել հատկապես Ղրիմի թերակղզում, որտեղից էլ շատերն անցան Մոլդովա, Ռումինիա, Բուլղարիա, Լեհաստան և Հարավային ու Արևելյան Եվրոպայի այլ երկրներ:

Արսեն Է. Հարությունյան
ՀՀ Սյունիքի մարզի Սիսիան քաղաքի պատմության թանգարանը հիմնադրվել է 1989 թվականին՝ որպես Հայաստանի պատմության թանգա րանի մասնաճյուղ: 1993 թ. ստացել է ինքնու րույն թան գա րանի կարգավիճակ՝ կրելով անվանի պատմաբան Նիկողայոս Ադոնցի անունը:

Արծրունի Ս. Սահակյան, Աշոտ Գ. Մանուչարյան, Հակոբ Ս. Խաթլամաջյան, Սասուն Մ. Հարությունյան
Մեծ Սալան Ռուսաստանի Դաշնության Ռոստովի մարզի Մյասնիկյանի շրջանի հայկական հինգ գյուղերից մեկն է, որոնք Դոն գետի տարբեր վտակների վրա հիմնել են 1778 թ. Ղրիմի թերակղզուց մերձդոնյան տափաստաններ գաղթած հայերը: Հայ ականավոր քաղաքական-պետական գործիչ, Հայաստանի Առաջին Հանրապետության վերջին վարչապետ, ծա գումով մեծսալացի Սիմոն Վրացյանի հավաստմամբ՝ գաղթյալների «ընտ րու թիւնը ընկնում է Դոն գետի աջ եզերքի վրայ, որ դիրքով ու տեսարան ներով Խրիմն էր յիշեցնում մի քիչ»:

Արմինե Ա. Գաբրիելյան
Արցախի Տիգրանակերտի խեցեգործական արտադրանքի մեջ ուրույն տեղ է զբաղեցնում անտիկ (մ.թ.ա. I – մ.թ. III դդ.) խեցեղենըորի տիպաբանական և գեղարվեստական քննությունը թույլ է տալիս վեր հանել ոչ միայն Տիգրանակերտի, այլև Արցախ-Ուտիքի խեցեգործության պատկերը, տեսնել նրա կապերը Հայաստանի և հարևան երկրների խեցեգործական արտադրանքի հետ, ներկայացնել դրա տեղը և դերը Հայաստանի այլ կենտրոնների և տարածաշրջանի խեցեգործության զարգացման պատմության մեջ:

Յակոբ Մ. Չոլաքեան
Յօդուածը կը ներկայացնէ Ասորիքի հիւսիսարեւմտեան շրջաններուն մէջ միջին դարերուն հաստատուած հայ հոծ գաղթականութեան պատկերը եւ կը խօսի Համպուշիէ գիւղի աշտարակին ու անոր դրան վրայ Մխիթար Գառներցի կաթողիկոսին ձգած վիմագիր արձանագրութեան մասին, որուն ամբողջական ընդօրինակութիւնը մեզի հասած է Զաքարիա վարդապետ Զմիւռնացիին կողմէ:

Մուրադ Մ. Հասրաթյան
Միջնադարյան Հայաստանում պաշտպանական նպատակների համար ամրոցներից բացի՝ օգտագործվել են նաև վանքերն ու առանձին եկեղեցիները: Այդ երևույթը հատկապես լայն տարածում ստացավ 11-րդ դարից hետո, երբ Հայաստանի անկախության ու պետականության կորստի հետևանքով վանքերը սկսեցին իրենք զբաղվել սեփական անվտանգության ապահովման գործով: Թե՛ նոր կառուցվող և թե՛ արդեն գոյություն ունեցող մենաստանները շրջապատվեցին այնպիսի պարիսպներով, որոնք բնորոշ են ամրոցներին:

Արսեն Է. Հարությունյան
Միջնադարյան Հայաստանի մշակույթի մի ուրույն տեսակ է խաչ քարային արվեստը: Այն ձևավորվել է դեռևս վաղ միջնադարում, ապա ձեռք բերելով զարգացման որոշակի դինամիկա՝ կատարելագործվել ու հասել է մինչև մեր օրերը: Խաչքարերի ծագման ու զարգացման, հորինվածքային, ծավալատարածական, գործառնական ու իմաստա բանական նշանակության հետ կապված հարցերը մշտապես եղել են մասնագետների ու շադրության կենտրոնում. դրանց նվիրվել են առանձին հոդվածներ, պատկերագրքեր ու մենագրություններ:

Արսեն Է. Հարությունյան
Հայ ժողովրդի պատմության ուսումնասիրման տեսանկյունից անփոխարինելի սկզբնաղբյուրներ են մեզ հասած ձեռագիր մատյանները, որոնց զգալի մասը պահվում է Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարանում:

Նժդեհ Ա. Երանյան
Քարի գեղարվեստական մշակումը Հայկական լեռնաշխարհում հազա րամյակների պատմություն ունի: Մեզ հայտնի են զանազան մենհիրներ, վիշապ կոթողներ, ֆալոhttps://vemjournal.org/wp-content/uploads/2020/07/07-Հնագիտություն-2015-3.pdfսատիպ կոթողներ, ուրարտական արձանագրա կան կոթողներ, մարդակերպ կոթողներ, սահմանաքարեր և այլն: Այս շարքը կարելի է եզրափակել վաղքրիստոնեական խաչակիր տարատիպ կոթողներով, տապանաքարերով և ի վերջո՝ խաչքարերով:

Աստղիկ Ա. Բաբաջանյան, Արտավազդ Ս. Զաքյան
Սելիմի հյուրատունը Հայաստանի միջնադարյան այն եզակի քարավանատներից է, որ մեզ է հասել կանգուն վիճակով: Այն գտնվում է Սելիմի կամ Սուլեմայի լեռնանցքի՝ դեպի Վայոց ձոր նայող հարթության վրա (ծովի մակարդակից 2410 մ բարձր)՝ քարավանային կանգառ հանդիսանալով Դվինից Պարտավ գնացող երկու հին ճանաարհներից մեկի՝ Գեղարքունիք-Սյունիք գծամասի վրա: