Tag Archives: ազգագրություն

ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ԲԱՆԱՀՅՈՒՍՈՒԹՅՈՒՆԸ

«Կովկասի տեղավայրերի ու ցեղերի նկարագրության նյութերի համահավաք ժողովածու» ռուսալեզու մատենաշարի էջերում»

2023 թ. տարեվերջին ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ և ՀՀ Գիտության պետական կոմիտեի գործուն աջակցությամբ (21T-6B290 գիտական թեմայի շրջանակներում) լույս է տեսել «Կովկասի տեղավայրերի ու ցեղերի նկարագրության նյութերի համահավաք ժողովածու»-ի 46 հատորներում ամփոփված՝ հայ ժողովրդական բանահյուսությանը վերաբերվող նյութերի ծավալուն ժողովածուն։

Ցարական Ռուսաստանի Կովկասյան ուսումնական շրջանի վարչության նախաձեռնած այս բազմահատոր ռուսալեզու մատենաշարը հրատարակվել է Թիֆլիսում 1881-1915 թվականներին։ Լույս են տեսել 44 հատորներ՝ յուրաքանչյուրը բաղկացած երկու կամ երեք մասերից, միջին ծավալը՝ 500 էջի սահմաններում: Հայ ժողովրդական բանահյուսության նյութերն այստեղ հրապարակվել են ռուսերենով, հին ուղղագրությամբ: Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատճառով բազմահատորյակի հրատարակությունը դադարեցվել է: Իսկ 1926 և 1929 թվականներին լույս են տեսել մատենաշարի վերջին՝ 45 և 46-րդ թողարկումները, որից հետո այն ամբողջությամբ կասեցվել է ֆինանսական խնդիրների պատճառով:

ԴԱՐԱՎԱՆԴԱՅԻՆ ԱՅԳԵԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹՈՒՄ
(ազգագրական ուսումնասիրություն)

Հայկական լեռնաշխարհի ու հայերով բնակեցված հարակից տարածքների ռելիեֆային առանձնահատկություններից, ջրային պաշարների օգտագործման հնարավորություններից և պատմաքաղաքական իրավիճակից ելնելով` հայ ժողովուրդը, բացի հարթավայրերից, դարեր շարունակ յուրացրել ու օգտագործել է լեռնալանջերը՝ ստեղծելով տարատեսակ երկրագործական դարավանդներ, ինչպես նաև սանդղակաձև կառուցապատմամբ բնակավայրեր։ Դարավանդային այգիներ հիմնելու գլխավոր պատճառը լանջային տարածքները արդյունավետ օգտագործելու ցանկությունն էր։ Առանց դարավանդների անհնարին է հողի մշակվող շերտը պահպանել լանջերի վրա։

Ներկա հոդվածը Հայաստանի պատմաազգագրական տարբեր շրջաններին վերաբերող աշխատություններում առկա տեղեկությունների, դաշտային ազգագրական նյութերի և սեփական դիտարկումների հիման վրա վերակազմել է դարավանդային այգեգործության ամփոփ նկարագիրը։ Հետազոտության իրականցման համար օգտագործվել է աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգը (Geographic Information System), որը հնարավորություն է տալիս արբանյակային որոնման միջոցով արձանագրել երկրագործական դարավանդները և ստեղծել նրանց քարտեզները՝ ճշգրտորեն տեղայնացնելով ռելիեֆային հիմքի վրա։