Category Archives: ԼԵԶՎԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Լիանա Վ. Ազիզյան

Գրաբարյան հայերենում տարբերակվող ձայնորդներից՝ լ (l), ղ (á), մ (m), ն (n), ր (r), ռ (৘), յ (y), ւ (w), վերջին երկուսը՝ յ (y)-ն և ւ (w)-ը, մասնակցում են երկբարբառների և եռաբարբառների կազմավորմանը՝ ի տարբերություն մյուսների, որոնք այդպիսի գործառույթ չունեն: Այդ հանգամանքը մեզ հիմք է տալիս նշված երկու ձայնորդները քննելու միասնաբար:

Վարդան Զ. Պետրոսյան

Հին հայերենի երկբարբառային կազմությունների տարաժամանակյա դիտարկումներ առկա են Հ. Հյուբշմանի, Հ. Պեդերսընի, Ա. Մեյեի, Հ. Աճառյանի, Գ. Ջահուկյանի, Է. Թումանյանի և Յու. Գաբրիելյանի աշխատություններում: Բացառությամբ վերջինի, որն ինչպես առհասարակ հին հայերենի, այնպես էլ մասնավորապես նշված հիմնահարցի քննությունն իրականացնում է բնական լեզվաբանության սկզբունքների համաձայն, մյուսների նկատառումներն ընդհանուր առմամբ ավանդական հնդեվրոպաբանության պատկերացումների տիրույթում են: 

(համաժամանակյա և տարժամանակյա հայեցակետեր)

Լալիկ Մ. Խաչատրյան

Հոդվածում դիտարկվում են հին հայերենի վերլուծական կառույցների փոխակերպումները կցական բարդությունների. երևույթը քննվում է ինչպես գրաբարյան համաժամանակյա գոյավիճակում, այնպես էլ գրաբար-արդի հայերեն տարժամանակյա դիտվածքում։ Քննության ոլորտ են ընդգրկվել անվանաբայական հարադրությունները, որոնց արտահայտության պլաններում կան մարմնամասերի անվանումներ։ Որպես բայական հարադրությունների այդօրինակ բաղադրիչներ հանդես են գալիս ակն, ձեռն, ունկն, ծունր, արիւն, դէմք և այլ բառեր։

Քննություն նոր լույսի ներքո

Միրանուշ Է. Կեսոյան

Պատկերավորման-արտահայտչական միջոցները խոսքն ազդեցիկ, տպավորիչ, պատկերավոր դարձնող, հարստացնող ոճական հնարանքներ են: Լեզվաբանության մեջ դրանք մեծ մասամբ քննվել են հենց այդ տեսանկյունից: Սակայն դրանք ունեն մի յուրօրինակ գործառույթ ևս, այն է՝ կարող են ծառայել ոչ բացահայտ,
թաքնված, այսինքն՝ ներակա իմաստների արտահայտմանը:

Հունարեն բնագրի համեմատությամբ

Սարգիս Ռ. Ավետյան

Այժմ լայնորեն ընդունված տեսակետի համաձայն՝ հին հայերենն ունեցել է բայական երեք եղանակ՝ սահմանական, հրամայական և ստորադասական։ Սրանցից սահմանականի և հրամայականի եղանակային կարգավիճակը որևէ առարկություն չի հարուցում։
Մինչդեռ ստորադասականի վերաբերյալ հայերենագիտության մեջ
մինչ օրս միասնականություն չկա։

Դավիթ Ս. Գյուրջինյան

Ֆրանսիացիների լեզուն ֆրանսերենն է, որը Ֆրանսիայի պետական լեզուն է, պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ ունի Բելգիայում (ֆլամանդերենի հետ), Շվեյցարիայում (գերմաներենի, իտալերենի և ռետոռոմաներենի (ռումանշ, լադիներեն) հետ), Կանադայում (անգլերենի հետ), ինչպես նաև Ֆրանսիայի նախկին և այժմյան տիրույթների շուրջ քսան պետություններում: Ֆրանսերենը Միավորված ազգերի կազմակերպության և միջազգային տարբեր կազմակերպությունների պաշտոնական ու աշխատանքային լեզուներից է: Այն աշխարհի ազդեցիկ լեզուներից մեկն է, որով ստեղծվել են գրական և գիտական գլուխգործոցներ, արտահայտվել ազատատենչ և վեհ գաղափարներ:

Փիլիսոփայական խնդրադաշտի համատեքստում

Գևորգ Գ. Հակոբյան
Հայաստանի Հանրապետության լեզվի կոմիտեն, Հայաստանի Հանրապետության «Լեզվի մասին» օրենքի համաձայն, մասնակցում է լեզվաքաղաքականության մշակմանն ու իրականացմանը, ինչը
«պետության կամ պետությունների միավորումների կամ էլ հասարակական ազդեցիկ հաստատությունների (երբեմն նաև հզոր անհատների) իրականացրած միջոցների համակարգն է, որի նպատակը այս կամ այն լեզվի կարգավիճակի և կառուցվածքի պահպանումն է (կամ փոփոխությունը)»։ Ուստի Լեզվի կոմիտեն, լինելով լեզվաքաղաքականության հիմնական գործորդը, զբաղվում է նաև լեզվաքարոզչությամբ և հաճախ մատնացույց անում լեզվական այն սխալները, որոնք տեղ են գտնում հանրային խոսույթում։

Վարդան Զ. Պետրոսյան
Ընդհանուր առմամբ պատմահամեմատական հայերենագիտության մեջ հյ. խ [x]-ի նախաձև է համարվում հ.-ե. *kh հետնալեզվային շնչեղ խուլ հպականը: Հ. Աճառյանը, սակայն, նշում է խ [x]-ի հ.-ե. նախաձևերի շարք՝ *q (= *k2h), *k, *kh (= *k2h, *q2h, *qh): Դրանք գործնականում արտացոլվել են նրա «Հայոց լեզվի պատմության» 1-ին մասի համապատասխան բառացանկում և «Հայերէն արմատական բառարան»-ի բառահոդվածներում (հմմտ. խած-անել «խածել, կծել» < *kh􀆗d-, խարել «այրել, դաղել» < *qr􀔄-, *qor-, խոյլ «ուռուցք, պալար» <*qheul-, խստոր «սխտոր» < *skodoro-)4: Գ. Ջահուկյանի բառացանկը, որով մենք առաջնորդվում ենք, նշված բոլոր նախաձևերի փոխարեն ունի միայն *kh (իմա՝ *kh):

Համաժամանակյա և տարաժամանակյա քննություն

Սարգիս Ռ․ Ավետյան

Հայտնի է, որ հին հայերենի սահմանական ներկան արդեն 5-րդ դարում հաճախ էր գործածվում նաև ներկա ստորադասականի և աորիստ ստորադասականի1 իմաստներով: Ա. Այտընյանը, հաշվի առնելով սահմանական ներկայի այդպիսի կիրառությունների առավել հաճախադեպ խոսքային իրադրությունները, գտնում է, որ դրանք բնորոշ են եղել հատկապես առօրյա-խոսակցական լեզվին:

Լուսինէ Ա. Աւետիսեան
Մի քանի հնչիւններից բաղկացած բառերի համեստ ու առաջին հայեացքից պարզունակ կերպարանքում ներդասաւորուած են ազգի կենսագրութեան ու նկարագրի հազուագիւտ արձանագրութիւններ: Այդպիսին է «աղջիկ» բառը՝ որպէս հնագոյն առասպելի խտացուցիչ: Դրա ստուգաբանութեան փորձերը անսպասելի իմաստային դաշտեր են բացում տիեզերածնական առասպելների մթին խորշերում…