Category Archives: ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ
ԵԶԱԿԻ ԵՎ ԽԻՍՏ ԱՐԺԵՔԱՎՈՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆ
«Լուսակն» հրատարակչությունը օրերս լույս է ընծայել վաստակաշատ պատմաբան Երվանդ Փամբուկյանի «Հ Յ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԾԱԾԿԱՆՈՒՆՆԵՐՈՒ ԲԱՌԱՐԱՆ. անձնանուններ, տեղանուններ, թուանշանային ծածկագրեր» ուշագրավ աշխատությունը, որը միաժամանակ «ՎԷՄ ՄԱՏԵՆԱՇԱՐԻ» հինգերորդ հատորն է։ Այն ներառում է ՀՅԴ հեղափոխական գործունեության առաջին քառասնամյակի ընթացքում ծածկագրված՝ անհատ գործիչների անձնանունների, նրանց գործունեության վայրերի՝ Հայաստանի ու հարակից երկրների տեղանունների, ինչպես նաեւ գաղտնի նամակագրության մեջ օգտագործվող թվանշանային ծածկագրերի աղյուսակները։ Սա մի եզակի աշխատություն է, որն իր արտաքուստ ոչ մեծ ծավալների մեջ իրականում հսկայական տեղեկատվություն է պարունակում 19–րդ դարի վերջերի ու 20–րդ դարի առաջին տասնամյակների հայ ազատամարտի ու Հայաստանի առաջին հանրապետության պատմության վերաբերյալ։ Նրա յուրաքանչյուր տողում առկա անհատ գործիչների կամ տեղանունների ծածկագրված անվանումները բացահայտելու եւ ընթերցողի դատին ներկայացվող աղյուսակները կազմելու համար հեղինակից հսկայական ջանքեր ու բազում տասնամյակներ են պահանջվել։ Հիմք ընդունելով ՀՅԴ Կենտրոնական արխիվում պահվող վավերագրերը, Երվանդ Փամբուկյանն անցել է այդ մեծ տառապանքի միջով եւ այսօր ընթերցողի սեղանին է դրել մի արժեքավոր աշխատություն, որն անկասկած ունենալու է բազում վերահրատարակություններ, որովհետեւ մեկ անհատի համար ուղղակի անհնար է ընթերցել ՀՅԴ պատմության բոլոր վավերագրերը ու բացահայտել նրանցում առկա բոլոր ծածկագրված անվանումները։
«Վէմ» համահայկական հանդեսի խմբագրակազմի եւ այս վաղուց սպասվող աշխատությունն իրենց հետագա գիտական պրպտումների համար անհրաժեշտ սեղանի գիրք համարող բոլոր պատմաբանների անունից ջերմորեն շնորհավորում ենք մեր ավագ գործընկերոջը եւ նրան ցանկանում առողջություն ու ստեղծագործական նոր նվաճումներ։ Երվանդ Փամբուկյանի այս եզակի եւ խիստ արժեքավոր գրքի մասին նախնական պատկերացում կազմելու համար ներկայացնում ենք «Մեր ծածկանունները» առաջաբանը եւ «Մեր ծածկանուններու կազմութեան մասին» ներածական խոսքը։
«Վէմ» հանդեսի խմբագրություն
«ՎԷՄ», ԺԵ (ԻԱ) ՏԱՐԻ
ԳԼՈԲԱԼ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐՆ ՈՒ ՇԱՀԱՌՈՒՆԵՐԸ – 2023-1
ԼՈՒՍԱԲԱՑԻՑ ԱՌԱՋ ԽԱՎԱՐԸ ԹԱՆՁՐԱՆՈՒՄ Է – 2022-4
ԹՈՒՆԵԼԻ ՎԵՐՋՈՒՄ ԼՈՒՅՍ Է ԵՐԵՎՈՒՄ – 2022-3
«ՎԷՄ», ԺԴ (Ի) ՏԱՐԻ
-ԹԻՎ 1 (77), ՀՈՒՆՎԱՐ-ՄԱՐՏ 2022
–ԹԻՎ 2 (78), ԱՊՐԻԼ-ՀՈՒՆԻՍ 2022
–ԹԻՎ 3 (79), ՀՈՒԼԻՍ-ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2022
-ԹԻՎ 4 (80), ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ-ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ 2022
ԱՐՑԱԽԻ ՓՐԿՈՒԹՅԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԸ – 2022-2
Մեզանում այսօր քչերն են խոստովանում, որ 2020 թ. 44-օրյա պատերազմի հետևանքով մեր հայրենիքի արցախյան հատվածը դարձել է տարածաշրջանում ու նրա շուրջը ծավալվող աշխարհաքաղաքական խաղերի պատանդը, ուստիև առայժմ չունենք մեկ քայլով իրավիճակը շտկելու և անգամ դրա երկարատև սառեցմանը հասնելու որևէ հնարավորություն կամ երաշխիք։
IN THE FOOTSTEPS OF A REMARKABLE SERMON – 2022-1
The investigation of the Police Department on the sermon of Archimandrite Bagrat Tavakalyan on November 12, 1895
Mkrtich D. Danielyan
Archimandrite Bagrat Tavakalyan is one of the outstanding figures of the Armenian national liberation movementHe actively participated in the People’s Liberation movement, became a member of the Dashnaktsutyun party and left a noticeable mark in the history of the national liberation movement. Tavakalyan was born in Derbent in the family of an employee. He refused to study at the Junker school and began working in the village of Mikhaylovo as an idle worker and at the same time studying the works of Russian utopian socialists. Already since 1877, the young Tavakalyan begins to promote revolutionary ideas. When he was 21 years old, Tavakalyan tried to write and read in Armenian. He was one of the first narodnik figures who bowed to the idea of combining the ideology of the revolutionary movement with the problems of the Armenian reality and thereby
became one of the founders of the national-narodnik trend. In 1880, he went on foot through Igdir and Alexandrapol, crossed to Turkey, examined Armenian villages for more than a year, and then settled in Van. From Van, he leaves Taron, where he worked as a Derik teacher for two years. In Turkey, he was extirpated under the pseudonym Zaqi. Consequently, Tavakalyan returns to the Caucasus, and then goes back to Turkey and receives the title of archimandrite under the name Bagrat from the bishop.
Tavakalyan, like many former national-narodniks, became a member of the Dashnaktsutyun party and actively participated in its activities. He especially distinguished himself in Atrpatakan, becoming the abbot of Derik monastery and by all means contributed to the transfer of hayducs, weapons and ammunition to Western Armenia.
It is known that Tavakalyan was also active in Alexandrapol. The presented archival documents are the materials of Tavakalyan’s activity in Alexandropol and the investigation on his truly historic sermon on November 12, 1895, organized by the Tsarist Police Department, which are published for the first time.