Category Archives: ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ

Մեզանում հայագիտության նպատակների ու գործառույթների մասին բանավեճերը սովորաբար ծավալվում են Հայաստանի շուրջ տեղի ունեցող արտաքին-քաղաքական տեղաշարժերին ու դրանց ու- ղեկցող ներքաղաքական զարգացումներին զուգահեռ։ Դա վկայում է այն մասին, որ ավելի քան երեք տասնամյակի անկախություն ունեցող Հայաստանը դեռևս չի որոշել իր տեղն ու դերը փոփոխվող աշխարհում։ Ուստի մեր ապագայի անորոշ լինելու պայմաններում հայագետների շրջանում սկիզբ է առել մի տարօրինակ բրոունյան շարժում, որը գիտական բարեվարքության հետ կապ չունեցող աբսուրդի թատրոն է հիշեցնում։

Որակական ռեսուրսների՝ մարդկային մտքի ու նորագույն տեխնոլոգիաների ասպարեզում իր հնարավորությունները չօգտագործելու պատճառով 2020-ին ռազմաքաղաքական պարտություն կրած, իսկ 2023-ին Արցախի հայաթափման փաստին մատների արանքով նայած Հայաստանն այսօր հայտնվել է մի նոր մարտահրավերի՝ կոգնիտիվ պատերազմի (cognitive warfare) առաջ։

Հայոց պետականության անկման և թյուրքական բարբարոս ցեղերի ներխուժման արդյունքում հին աշխարհի ամենախիզախ ժողովուրդներից մեկի՝ հայերի՝ խեղճ ու հարմարվող ազգի վերածվելու պատմական իրողությունը կրկին հիշեցնում է իր գոյության մասին՝ անկախ Հայաստանում արձանագրվող մեծ ու փոքր ֆոբիաների տեսքով։ Ու քանի որ դրանից օգտվող մեր արտաքին թշնամիները նորից են ուզում չափել հայերիս վախերը, նրանց հոգեբանական հնարքները բացահայտելու և չեզոքացնելու համար պարտավոր ենք թերթել մեր ֆոբիաների պատմությունը։

2024 թվականի սահմանագծին աշխարհում գրանցվեցին այնպիսի սրընթցա զարգացումներ, որոնք Երկիր մոլորակը կարող են ներքաշել գլոբալ քաոսի մեջ՝ մեր ոխերիմ հարևաններին ընձեռելով հայոց վերջին ապաստանը՝ Հայաստանի Հանրապետությունը հոշոտելու հնարավորություն:

Իրար հաջորդող ողբերգական իրադարձությունները մեզ ստիպում են կենտրոնանալ ընթացիկ խնդիրների վրա՝ անտեսելով գլոբալ քաղաքականության հիմնական թրենդի հստակեցման փաստը,
որը տարածաշրջանի կտրվածքով մեծ առաքելություն է դնում մեր տառապած ուսերին:

Ազգերի կյանքում ուղենշային նշանակություն ունեցող գաղափարները ժամանակի ընթացքում չեն անհետանում, այլ հայտնվում են պատմության պահոցներում, բայց երբ արտաքին վտանգները նորից են առարկայանում, կրկին զգացվում է դրանց կարիքը։

«­Լու­սակն»  հրա­տա­րակ­չութ­յու­նը օ­րերս լույս է ըն­ծա­յել վաս­տա­կա­շատ պատ­­մա­բան Եր­վանդ Փամ­բուկ­յա­նի «Հ Յ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԾԱԾԿԱՆՈՒՆ­ՆԵՐՈՒ  ԲԱՌԱՐԱՆ. անձ­նա­նուն­ներ, տե­ղա­նուն­ներ, թո­ւան­շա­նա­յին ծած­կա­գրեր» ու­շագ­րավ աշ­խա­տութ­յու­նը, ո­րը միաժամանակ «ՎԷՄ  ՄԱՏԵՆԱՇԱՐ­Ի» հին­գե­րորդ հա­տո­րն է։ Այն նե­րա­ռում է ՀՅԴ հե­ղա­փո­խա­կան գոր­ծու­նեութ­յան ա­ռա­ջին քա­ռաս­նամ­յա­կի ըն­թաց­քում ծած­կագր­ված՝ ան­հատ գոր­ծիչ­նե­րի անձ­նա­նուն­նե­րի, նրանց գոր­ծու­նեութ­յան վայ­րե­րի՝ Հա­յաս­տա­նի ու հա­րա­կից երկր­նե­րի  տե­ղա­նուն­նե­րի, ինչպես նաեւ գաղտնի նամակագրության մեջ օգտագործվող թվանշանային ծածկագրերի աղ­յու­սակ­նե­րը։ Սա մի ե­զա­կի աշ­խա­տութ­յուն է, որն իր ար­տա­քուստ ոչ մեծ ծա­վալ­նե­րի մեջ ի­րա­կա­նում հսկա­յա­կան տե­ղե­կատ­վութ­յուն է պա­րու­նա­կում 19–րդ դա­րի վեր­ջե­րի ու 20–րդ դա­րի ա­ռա­ջին տաս­նամ­յակ­նե­րի հայ ա­զա­տա­մար­տի ու Հա­յաս­տա­նի ա­ռա­ջին հան­րա­պե­տութ­յան պատ­մութ­յան վե­րա­բեր­յալ։ Ն­րա յու­րա­քանչ­յուր տո­ղում առ­կա ան­հատ գոր­ծիչ­նե­րի կամ տե­ղա­նուն­նե­րի ծած­կագրված ան­վա­նում­նե­րը բա­ցա­հայ­տե­լու եւ ըն­թեր­ցո­ղի դա­տին ներ­կա­յաց­վող աղ­յու­սակ­նե­րը կազ­մե­լու հա­մար հե­ղի­նա­կից  հսկա­յա­կան ջան­քեր ու բա­զում տաս­նամ­յակ­ներ են պա­հանջ­վել։ Հիմք ըն­դու­նե­լով ՀՅԴ Կենտ­րո­նա­կան ար­խի­վում պահ­վող վա­վե­րագ­րե­րը, Եր­վանդ Փամ­բուկ­յա­նն ան­ցել է այդ մեծ տա­ռա­պան­քի մի­ջով եւ այ­սօր ըն­թեր­ցո­ղի սե­ղա­նին է դրել մի ար­ժե­քա­վոր աշ­խա­տութ­յուն, որն ան­կաս­կած ու­նե­նա­լու է բա­զում վե­րահ­րա­տա­րա­կութ­յուն­ներ, ո­րով­հե­տեւ մեկ ան­հա­տի հա­մար ուղ­ղա­կի անհ­նար է ըն­թեր­ցել ՀՅԴ պատ­մութ­յան բո­լոր վա­վե­րագ­րե­րը ու բա­ցա­հայ­տել նրան­ցում առ­կա բո­լոր ծած­կագր­ված ան­վա­նում­նե­րը։

«­Վէմ» հա­մա­հայ­կա­կան հան­դե­սի խմբագ­րա­կազ­մի եւ այս վաղուց սպասվող աշ­խա­տութ­յու­նն ի­րենց հե­տա­գա գիտական պրպտում­նե­րի հա­մար անհ­րա­ժեշտ սե­ղա­նի գիրք հա­մա­րող բո­լոր պատ­մա­բան­նե­րի ա­նու­նից ջերմորեն շնոր­հա­վո­րում ենք մեր ա­վագ գործըն­կե­րո­ջը եւ նրան ցան­կա­նում ա­ռող­ջութ­յուն ու ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան նոր նվա­ճում­ներ։ Եր­վանդ Փամ­բուկ­յա­նի այս եզակի եւ խիստ արժեքավոր գրքի  մա­սին նախ­նա­կան պատ­կե­րա­ցում կազ­մե­լու հա­մար ներ­կա­յաց­նում ենք «­Մեր ծած­կա­նուն­ներ­ը» ա­ռա­ջա­բա­նը եւ «­Մեր ծած­կա­նուն­նե­րու կազ­մու­թեան մա­սի­ն» նե­րա­ծա­կան խոս­քը։

«Վէմ»  հանդեսի խմբագրություն

Հայ ազգին համակած ներկա մեծ շփոթմունքը հաղթահարելու համար համաշխարհային քաղաքակրթության վերընթաց զարգացման ընդհանուր հունի մեջ մեր ներկայությունը վերահաստատելու և կրկին պատմության լիարժեք սուբյեկտ դառնալու խնդիր ունենք։

Քանի որ 2022 թվականի ընթացքում Հայաստանը ռուս-թուրքական առևտրի հարթակից վերածվել էր թուրք-ադրբեջանական միակողմանի քայլերի ասպարեզի, 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի հայտարարագիրն աստիճանաբար սկսել էր ծառայել մեր տարածաշրջանում Մեծ Թուրանի միջուկը ձևավորելու ծրագրերին։

2018 թ. «թավշյա բեմականացման» ու 2020 թ. 44-օրյա պատերազմի քաղաքական հետնաբեմի համակողմանի քննությունը ժամանակի ընթացքում մեզ բերել է այն համոզմանը, որ գործ ենք ունեցել Հայաստանի պետականության կազմաքանդման մեծապետական ծրագրի հետ, որը հիմնված էր սեփական մտադրությունների քողարկման հստակ աշխատակարգերի վրա։