Category Archives: ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ

ՊԱՏՆԵՇ-ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍԼԱԿԱՆԸ – 2023-2

Ազգերի կյանքում ուղենշային նշանակություն ունեցող գաղափարները ժամանակի ընթացքում չեն անհետանում, այլ հայտնվում են պատմության պահոցներում, բայց երբ արտաքին վտանգները նորից են առարկայանում, կրկին զգացվում է դրանց կարիքը։

ԵԶԱԿԻ ԵՎ ԽԻՍՏ ԱՐԺԵՔԱՎՈՐ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

«­Լու­սակն»  հրա­տա­րակ­չութ­յու­նը օ­րերս լույս է ըն­ծա­յել վաս­տա­կա­շատ պատ­­մա­բան Եր­վանդ Փամ­բուկ­յա­նի «Հ Յ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԾԱԾԿԱՆՈՒՆ­ՆԵՐՈՒ  ԲԱՌԱՐԱՆ. անձ­նա­նուն­ներ, տե­ղա­նուն­ներ, թո­ւան­շա­նա­յին ծած­կա­գրեր» ու­շագ­րավ աշ­խա­տութ­յու­նը, ո­րը միաժամանակ «ՎԷՄ  ՄԱՏԵՆԱՇԱՐ­Ի» հին­գե­րորդ հա­տո­րն է։ Այն նե­րա­ռում է ՀՅԴ հե­ղա­փո­խա­կան գոր­ծու­նեութ­յան ա­ռա­ջին քա­ռաս­նամ­յա­կի ըն­թաց­քում ծած­կագր­ված՝ ան­հատ գոր­ծիչ­նե­րի անձ­նա­նուն­նե­րի, նրանց գոր­ծու­նեութ­յան վայ­րե­րի՝ Հա­յաս­տա­նի ու հա­րա­կից երկր­նե­րի  տե­ղա­նուն­նե­րի, ինչպես նաեւ գաղտնի նամակագրության մեջ օգտագործվող թվանշանային ծածկագրերի աղ­յու­սակ­նե­րը։ Սա մի ե­զա­կի աշ­խա­տութ­յուն է, որն իր ար­տա­քուստ ոչ մեծ ծա­վալ­նե­րի մեջ ի­րա­կա­նում հսկա­յա­կան տե­ղե­կատ­վութ­յուն է պա­րու­նա­կում 19–րդ դա­րի վեր­ջե­րի ու 20–րդ դա­րի ա­ռա­ջին տաս­նամ­յակ­նե­րի հայ ա­զա­տա­մար­տի ու Հա­յաս­տա­նի ա­ռա­ջին հան­րա­պե­տութ­յան պատ­մութ­յան վե­րա­բեր­յալ։ Ն­րա յու­րա­քանչ­յուր տո­ղում առ­կա ան­հատ գոր­ծիչ­նե­րի կամ տե­ղա­նուն­նե­րի ծած­կագրված ան­վա­նում­նե­րը բա­ցա­հայ­տե­լու եւ ըն­թեր­ցո­ղի դա­տին ներ­կա­յաց­վող աղ­յու­սակ­նե­րը կազ­մե­լու հա­մար հե­ղի­նա­կից  հսկա­յա­կան ջան­քեր ու բա­զում տաս­նամ­յակ­ներ են պա­հանջ­վել։ Հիմք ըն­դու­նե­լով ՀՅԴ Կենտ­րո­նա­կան ար­խի­վում պահ­վող վա­վե­րագ­րե­րը, Եր­վանդ Փամ­բուկ­յա­նն ան­ցել է այդ մեծ տա­ռա­պան­քի մի­ջով եւ այ­սօր ըն­թեր­ցո­ղի սե­ղա­նին է դրել մի ար­ժե­քա­վոր աշ­խա­տութ­յուն, որն ան­կաս­կած ու­նե­նա­լու է բա­զում վե­րահ­րա­տա­րա­կութ­յուն­ներ, ո­րով­հե­տեւ մեկ ան­հա­տի հա­մար ուղ­ղա­կի անհ­նար է ըն­թեր­ցել ՀՅԴ պատ­մութ­յան բո­լոր վա­վե­րագ­րե­րը ու բա­ցա­հայ­տել նրան­ցում առ­կա բո­լոր ծած­կագր­ված ան­վա­նում­նե­րը։

«­Վէմ» հա­մա­հայ­կա­կան հան­դե­սի խմբագ­րա­կազ­մի եւ այս վաղուց սպասվող աշ­խա­տութ­յու­նն ի­րենց հե­տա­գա գիտական պրպտում­նե­րի հա­մար անհ­րա­ժեշտ սե­ղա­նի գիրք հա­մա­րող բո­լոր պատ­մա­բան­նե­րի ա­նու­նից ջերմորեն շնոր­հա­վո­րում ենք մեր ա­վագ գործըն­կե­րո­ջը եւ նրան ցան­կա­նում ա­ռող­ջութ­յուն ու ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան նոր նվա­ճում­ներ։ Եր­վանդ Փամ­բուկ­յա­նի այս եզակի եւ խիստ արժեքավոր գրքի  մա­սին նախ­նա­կան պատ­կե­րա­ցում կազ­մե­լու հա­մար ներ­կա­յաց­նում ենք «­Մեր ծած­կա­նուն­ներ­ը» ա­ռա­ջա­բա­նը եւ «­Մեր ծած­կա­նուն­նե­րու կազ­մու­թեան մա­սի­ն» նե­րա­ծա­կան խոս­քը։

«Վէմ»  հանդեսի խմբագրություն

ԳԼՈԲԱԼ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ԹԻՐԱԽՆԵՐՆ ՈՒ ՇԱՀԱՌՈՒՆԵՐԸ – 2023-1

Հայ ազգին համակած ներկա մեծ շփոթմունքը հաղթահարելու համար համաշխարհային քաղաքակրթության վերընթաց զարգացման ընդհանուր հունի մեջ մեր ներկայությունը վերահաստատելու և կրկին պատմության լիարժեք սուբյեկտ դառնալու խնդիր ունենք։

ԼՈՒՍԱԲԱՑԻՑ ԱՌԱՋ ԽԱՎԱՐԸ ԹԱՆՁՐԱՆՈՒՄ Է – 2022-4

Քանի որ 2022 թվականի ընթացքում Հայաստանը ռուս-թուրքական առևտրի հարթակից վերածվել էր թուրք-ադրբեջանական միակողմանի քայլերի ասպարեզի, 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի հայտարարագիրն աստիճանաբար սկսել էր ծառայել մեր տարածաշրջանում Մեծ Թուրանի միջուկը ձևավորելու ծրագրերին։

ԹՈՒՆԵԼԻ ՎԵՐՋՈՒՄ ԼՈՒՅՍ Է ԵՐԵՎՈՒՄ – 2022-3

2018 թ. «թավշյա բեմականացման» ու 2020 թ. 44-օրյա պատերազմի քաղաքական հետնաբեմի համակողմանի քննությունը ժամանակի ընթացքում մեզ բերել է այն համոզմանը, որ գործ ենք ունեցել Հայաստանի պետականության կազմաքանդման մեծապետական ծրագրի հետ, որը հիմնված էր սեփական մտադրությունների քողարկման հստակ աշխատակարգերի վրա։

ԱՐՑԱԽԻ ՓՐԿՈՒԹՅԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԸ – 2022-2

Մեզանում այսօր քչերն են խոստովանում, որ 2020 թ. 44-օրյա պատերազմի հետևանքով մեր հայրենիքի արցախյան հատվածը դարձել է տարածաշրջանում ու նրա շուրջը ծավալվող աշխարհաքաղաքական խաղերի պատանդը, ուստիև առայժմ չունենք մեկ քայլով իրավիճակը շտկելու և անգամ դրա երկարատև սառեցմանը հասնելու որևէ հնարավորություն կամ երաշխիք։

IN THE FOOTSTEPS OF A REMARKABLE SERMON – 2022-1

The investigation of the Police Department on the sermon of Archimandrite Bagrat Tavakalyan on November 12, 1895

Mkrtich D. Danielyan
Archimandrite Bagrat Tavakalyan is one of the outstanding figures of the Armenian national liberation movement􀍎􀀃He actively participated in the People’s Liberation movement, became a member of the Dashnaktsutyun party and left a noticeable mark in the history of the national liberation movement. Tavakalyan was born in Derbent in the family of an employee. He refused to study at the Junker school and began working in the village of Mikhaylovo as an idle worker and at the same time studying the works of Russian utopian socialists. Already since 1877, the young Tavakalyan begins to promote revolutionary ideas. When he was 21 years old, Tavakalyan tried to write and read in Armenian. He was one of the first narodnik figures who bowed to the idea of combining the ideology of the revolutionary movement with the problems of the Armenian reality and thereby
became one of the founders of the national-narodnik trend. In 1880, he went on foot through Igdir and Alexandrapol, crossed to Turkey, examined Armenian villages for more than a year, and then settled in Van. From Van, he leaves Taron, where he worked as a Derik teacher for two years. In Turkey, he was extirpated under the pseudonym Zaqi. Consequently, Tavakalyan returns to the Caucasus, and then goes back to Turkey and receives the title of archimandrite under the name Bagrat from the bishop.

Tavakalyan, like many former national-narodniks, became a member of the Dashnaktsutyun party and actively participated in its activities. He especially distinguished himself in Atrpatakan, becoming the abbot of Derik monastery and by all means contributed to the transfer of hayducs, weapons and ammunition to Western Armenia.

It is known that Tavakalyan was also active in Alexandrapol. The presented archival documents are the materials of Tavakalyan’s activity in Alexandropol and the investigation on his truly historic sermon on November 12, 1895, organized by the Tsarist Police Department, which are published for the first time.

ՆՈՐ ՀԱՅՐԵՆԱԶՐԿՄԱՆ ՍՊԱՌՆԱԼԻՔԸ – 2022-1

Ուկրաինայի վերջին իրադարձությունները, գլխիվայր շրջելով Հայաստանի անվտանգային միջավայրի խախուտ հենասյուները, նորից տարածաշրջանային քաղաքականության օրակարգ վերադարձրին մեր լինել-չլինելու դարավոր հարցը։