Category Archives: ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ

Երվանդ Հ. Գրեկյան
Հայկական լեռնաշխարհի տարածքում սեպագիր գրահամակարգերի կիրառության հնագույն վկայությունները կարող են վերաբերել առնվազն Ք.ա. 15-րդ դարին, երբ հատկապես լեռնաշխարհի արևմուտքի պետական կազմավորումները հայտնվեցին խեթա-միտաննական ազդեցության գետում՝ Խեթական տերության եւ Միտաննիի հետ ստիպված լինելով կապվել դաշնակցային կամ վասալական կապերով:

Սարգիս Գ. Պետրոսյան
Խոր նախնադարում սկիզբ առած ջրաբնակ իրական և երևակայական էակների պաշտամունքը հատուկ էր մեր նախնիներին: Դրա վերապրուկներն առկա են հայ ազգագրության բազմատեսակ նյութերում՝ մասնավորապես հեքիաթներում, առասպելներում, ավանդազրույցներում, առածներում և հանելուկներում:

Ամփոփում

Նշան Թ. Քեսեքեր

Բանալի բառեր –Աքեմենյան կայսրություն, արքայից արքա, Դարեհ I, Քսերքսես I, Հայաստան, Ահուրամազդա։

Վանում հայտնաբերված այս ոչ մեծ արձանագրությունը պատկանում է Քսերքսես Ա-ին։ Այն հավելյալ լույս է սփռում Երվանդական դարաշրջանի Հայաստանի պատմության վրա։ Պարզվում է, որ աքեմենյան զորավարներ Դադարշիի և Վաումիսայի արշավանքներից հետո Դարեհ Ա-ն անձամբ հրամայել է փորագրել տվյալ արձանագրությունը։ Քսերքսես Ա արքան էլ վերջացրել է նրա գործը։ Հետաքրքիր է արձանագրության լեզվյան դիտանկյունը. նրա էլա մերեն տարբերակն ունի հին պարսկերենից փոխառված ավելի շատ բա ռեր, քան մյուս աքեմենյան արձանագրությունները։ Նաև կան մի շարք ուղղագրական առ անձ նա հատկու թյուն ներ։

Գեղամ Մ. Բադալյան
Ուշմիջնադարյան Տայքի պատմական ժողովրդագրության ուսումնասիրու թյան համար բացառիկ կարևորություն ունի XVI դ. 2-րդ կեսին ստեղծված այն եզակի օսմանյան փաստաթուղթը, որը հայտնի է «Գյուրջիստանի վիլայեթի ընդարձակ հարկացուցակ» («Devter-i mufassal-i vilâyet-i Gürcüstan», այսուհետև՝ «Հարկացուցակ») անունով։ Այն ժամանակին պահվում էր Վրաստանի ազգային թանգարանի արևելյան ձեռագրերի բաժան մունքում, իսկ ներկայումս՝ Վրաստանի ձեռագրերի ազգային կենտրոնում (Ձեռա գրերի ինստիտուտ)։ Նշանավոր արևելագետ, օսմանագետ Սերգի Ջիքիան 1941 թ. և 1947 թ. նախ՝ հրատարակել է այս սկզբնաղբյուրի վրացերեն թարգ մանությունը, ապա՝ արդեն բուն բնագիրը (օսմանյան թուր քերեն)1։

Սամվել Ա. Պողոսյան
Հետադարձ հայացք նետելով Առաջին աշխարհամարտի սկզբնական փուլում նախագծված, սակայն այդպես էլ չիրականացված Ալեքսանդրետի ծովածոցում Անտանտի զորքերի ափհանման ծրագրի վրա՝ ներկա հրապա րակման մեջ նպատակ ունենք բացահայտել այն անկյունաքարային գործոնները, որոնք հաճախ փոխում են մեր պատմության ընթացքը:

Երվանդ Հ. Գրեկյան
Ուրարտագիտության ռահվիրաներից Կառլ Ֆրիդրիխ Լեման-Հաուպտը հայագիտական շրջանակներին առավելապես հայտնի է «Հայաս տանը հնում և ներկայում» ստվարածավալ աշխատությամբ, իսկ նրա թողած ուրարտագիտական ժառանգությունը հիմնականում մնացել է անտեսված:

Սմբատ Խ. Հովհաննիսյան
Քաղաքակրթությունները, դարերով, անգամ հազարամյակներով պահ- պա նելով իրենց ինքնության ինչ-ինչ հատկորոշիչներ, գտնվում են անընդհատ կերպափոխումների մեջ, որոնք ի վերջո հանգեցնում են որակական թռիչքի, և մեկ քաղաքակրթությունն իր տեղը զիջում է մյուսին:

Ռուբեն Լ. Մանասերյան
Հայ ժողովրդի պատմության մեջ Արտաշես I-ի թագավորումը (մ.թ. ա. 189-160 թթ.) նշանավորվեց կարևորագույն քաղաքական տեղաշարժերով. Հայաստանը գրեթե ամբողջապես միավորվեց կենտրոնացված պետության մեջ և արագորեն վերածվեց Մերձավոր Արևելքում միջազգային հարաբերությունների մշտական և ազդեցիկ գործոնի:

Վահան Ա. Տեր-Ղևոնդյան
Ավելի քան մեկուկես տասնամյակ (1201-1216 թթ.) Հայոց թագավորության և Տրիպոլիսի կոմսության միջև անզիջում պայքար էր ընթանում Անտիոքին (հետևաբար նաև նույնանուն իշխանությանը) տիրելու համար: Բոհեմունդ IV –ը ցանկանում էր իր պետությանը միացնել այդ հարուստ և ռազմագիտական նշանակություն ունեցող կենտրոնը, իսկ Լևոն Մեծագոր ծը (1187-1219 թթ.) ձգտում էր Անտիոքի գահին բազմեցնել իր եղբոր թոռանը՝ Ռուբեն-Ռայմոնդին:

Արարատ Մ. Հակոբյան
Հայաստանի խորհրդայնացման առաջին իսկ օրից (1920 թ. դեկտեմբերի 2) Հայաստանի կոմունիստական (բոլշևիկյան) կուսակցությունը (ՀԿ(բ) Կ) իր մենիշխանությունը հաստատելու և ամրապնդելու համար Մոսկվայի հրահանգով ձեռնամուխ եղավ հանրապետությունում գործող բոլոր քաղաքական ուժերի և առաջին հերթին նախկին կառավարող կուսակցության՝ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության (ՀՅԴ) կազմաքանդման ու լուծարման գործընթացին: