Author Archives: Admin

Արտակ Ս. Սարգսյան

Ասորեստանի արքա Սարգոն II-ի (Ք.ա. 721-705 թթ.) կառավարման 8-րդ տարում Մաննա և Ուրարտու կատարած արշավանքի երթուղին պատմագիտության առավել վիճահարույց խնդիրներից է: Հարյուր տարուց ավելի ընթացող գիտական բանավեճը 1970-ական թվականներից շարունակվում է նորովի՝ պայմանավորված հյուսիսարևմտյան Իրանում կատարված հնագիտական և տեղագրական նոր հետազոտություններով։

Էդգար Գ. Հովհաննիսյան

Հայերը Կիպրոսում հաստատվել են հարյուրամյակներ առաջ և դարերի ընթացքում ստեղծել ինքնատիպ հոգևոր-մշակութային միջավայր1: Կղզու տարածքում գործել են մի քանի նշանավոր հայկական եկեղեցիներ, իսկ 19-րդ դարում՝ նաև ուսումնական հաստատություններ։ 1878 թվականից Կիպրոսը գտնվում էր անգլիական ենթակայության տակ, բայց մինչև Հայոց ցեղասպանությունը և Կիլիկիայի հայաթափումը կղզում մեծ չէր հայության թիվը։

Աշոտ Գ. Մանուչարյան

Վրաստանի Հանրապետության Քվեմո Քարթլի երկրամասի Թեթրիծղարոյի մունիցիպալիտետը հարուստ է հայկական պատմամշակութային հուշարձաններով, քանի որ վաղ ժամանակներում նրա տարածքների հարավարևմտյան հատվածը մաս է կազմել Գուգարաց բդեշխության, զարգացած միջնադարում ընդգրկվել է Բագրատունյաց թագավորության կազմում, ապա` անցել Կյուրիկյան հարստությանը (972-1118 թթ): Ավելի ուշ շրջանում այստեղ բնակություն են հաստատել արցախցիներ և արևմտա- հայեր: Այսինքն` այս տարածաշրջանում միշտ էլ ապրել, արարել, ստեղծա- գործել է հոծ հայություն, որի թողած պատմամշակութային հարուստ ժառանգությունը (եկեղեցիներ, վիմագրեր, խաչքարեր, տապանաքարեր, ամրոցներ) կարոտ է ուսումնասիրության:

Հելլենիզմի դարաշրջանի հրեա փիլիսոփաների երկերում

Շահե Ծ. վրդ. Անանյան

Անտիկ և հելլենիստական փիլիսոփայության պատմության ուսումնասիրության ոլորտը, Նոր ժամանակներից սկսած, ունեցել է բազմաթիվ նշանակալի ձեռքբերումներ թե՛ անտիկ դասական փիլիսոփաների երկերի գիտաքննական հրատարակությունների և թե՛ դրանցում արձանագրված ուսմունքների վերլուծության առումով։ Ընդ որում, պատմագիտական, հնագիտական, ազգագրական և այլ գիտոլորտների զարգացմանը զուգահեռ հստակեցվել ու սահմանվել են հելլենիստական փիլիսոփայությանը և ընդհանրապես տվյալ դարաշրջանին վերաբերող բազմաթիվ կարևոր հասկացություններ ու երևույթներ։ «Հուդայահելլենիզմ» հասկացությունը մեկն է այդ կարևոր ֆենոմեններից, որի հետազոտության ակունքները սերտորեն կապվում են հելլենիստագիտության զարգացման հետ որպես նախևառաջ պատմամշակութային և ապա նաև կրոնափիլիսոփայական հետաքրքիր իրողություն։ Իր կրոնափիլիսոփայական տարողությամբ հուդայահելլենիզմը հիմնականում ուսումնասիրվել է կա՛մ հելլենիստական փիլիսոփայության, կա՛մ էլ վաղ քրիստոնեական փիլիսոփայության և աստվածաբանության շրջանակներում: Սակայն հնագիտական ու պատմական սկզբնաղբյուրների առկա տվյալներն այսօր արդեն առիթ են տալիս անդրադառնալու հուդայահելլենիզմի կրոնափիլիսոփայական ասպեկտին՝ որպես հելլենիստական ժամանակաշրջանի ուրույն և որոշ դեպքերում նաև ինքնուրույն հասկացության։

Գոյական դերանուններ

Յուրի Ս. Ավետիսյան, Գայանե Լ. Հակոբյան

Դերանուն համարվող բառերի ներխոսքիմասային դասակարգման խնդիրը մշտապես քննարկվել է հայ լեզվաբանության մեջ։ Կան տարա- կարծություններ։ Ընդունված տեսակետը դերանուն բառախմբերի (անձնական, ցուցական, փոխադարձ, ժխտական ևն), այսպես կոչված, բազմահի- մունք դասակարգումն է, որը, սակայն, մեր խորին համոզմամբ, չունի գտական բավարար հիմնավորում, քանի որ կատարվում է տարբեր ելակետերից, չի բացառում բառախմբերի՝ մեկը մյուսին ներառումը, չի ենթադրում դասակարգվող խմբերին հատուկ քերականական յուրահատուկ վարքագիծ և այս ամենով պայմանավորված՝ չի նպաստում նյութի համակողմանի ուսուցմանն ու յուրացմանը։ Այդ մասին խոսվել է հայ լեզվաբանության մեջ։ Մեր մոտեցմամբ՝ դերանուն համարվող բառախմբերը առանձնացնելիս պետք է հաշվի առնել երկու կարևոր, փոխպայմանավորված հանգամանք՝ 1. ի՞նչ են դրանք ցույց տալիս՝ առարկա՞, առարկայի հատկանի՞շ, թե՞ գործողության կամ հատկանիշի հատկանիշ, և ըստ այդմ՝ 2. քերականական ի՞նչ կապի և առնչության մեջ են հարաբերակից անուն խոսքի մասերի հետ։ Այս մոտեցմամբ կատարված դասակարգումը տալիս է մեծ հնարավորություն քերականորեն բնութագրելու դերանունների առանձնացվող խմբերն ու տեսակները, որոնք են գոյական, ածական, մակբայ և թվական դերանունները։

Աշոտ Ն. Հայրունի

Կան գրողներ, առանց որոնց անհնար և անպատկերացնելի է թվում անցյալի գրական որևէ ուղղության, որևէ ժանրի կամ հոսանքի բնականոն և ամբողջական ձևավորման գործընթաց, քանզի նրանք իրենց ավանդնե- րով հավերժ մնայուն կոթողներ են դառնում գրականության պատմության մեջ և պատվանդան՝ հաջորդների համար։

Վարդան Ա. Ալեքսանյան

9-րդ դարում «երկրորդ շնչառություն» ստացած Բյուզանդական կայս- րությունը Հայաստանի նվաճման վաղեմի ծրագիրը վերստին ներառում է իր քաղաքական օրակարգ: Բյուզանդիայի նվաճողական քաղաքականության իրականացման գործում մեծ դերակատարում ուներ կայսերակնացված եկեղեցին՝ որպես ազդեցիկ հոգևոր ինստիտուտ: Կայսրությունը խաղարկում է հայ և հույն եկեղեցիների միության ավանդական խաղա- քարտը, որով էլ Զաքարիա կաթողիկոսի աթոռակալության (855-876) շրջանում դրվում է հայ-բյուզանդական եկեղեցական հակամարտության նոր շրջափուլի սկիզբը: Դրա բովանդակությունը գերազանցապես արտացոլված է հոգևոր առաջնորդների դավանաբանական թղթակցություններում:

Արմեն Ե. Պետրոսյան
Ուրարտական դիցարանի երրորդ՝ արևի աստծու անունն էր Šiuini, որը պիտի որ խեթական փոխառություն լիներ (հմմտ. խեթ. šiu- (šiuni-, šiuna-)՝ «աստված», հնում` «արևի աստված», šiuatt-՝ «ցերեկ», հնդեվրոպական լուսավոր երկնքի աստծու *dyeu- անունները։

Եվ զոհի բարդույթի հաղթահարման ուղիները*

Դավիթ Ռ. Մոսինյան
Պատերազմը պայմանավորում է քաղաքական գործընթացները, ուղղորդում է տնտեսական գործունեությունը, կանգնեցնում է սոցիա- լական կյանքը, մաշում է հոգևոր խոյանքները, ուստիև դառնում է այնպիսի առաջնահերթություն, որը պահանջում է համապարփակ վերաբերմունք ու հետևողական կեցվածք:

Իր անկախության երրորդ տասնամյակի վերջին ամիսներին Հայաստանի Հանրապետությունը կանգնել է 1991 թ. սեպտեմբերի 21-ի հանրա- քվեով սկսված և 2020 թ. աշնան 44-օրյա դաժան պատերազմով ավարտված գրեթե 30-ամյա քաղաքական խարխափումների համար հայ ազգին հաշվետվություն ներկայացնելու հրամայականի առաջ։