Author Archives: Admin

Իր յուշագրութեան առաջին տպագրութեան առիթով

Երուանդ Գ. Փամպուքեան (Պէյրութ)

Ատենէ մը ի վեր ձեռքիս տակ է հետաքրքրական թղթապանակ մը, որուն բովանդակութիւնը ցուցակագրուած չէ Համազգայինի Պէյրութի ճեմարանի տեսչարանի յարկաբաժնին կից հաստատուած դիւանատան մէջ, ուր կեդրոնացուած են, բացի մշակութային եւ կրթական այդ ընկերութեան արխիւէն, նաեւ Հ.Յ. Դաշնակցութեան պատմութեան վերաբերեալ փաստաթուղթեր – բնագիր կամ պատճէն, այլեւ Սիմոն Վրացեանի անձնական ծաւալուն թղթածրարները։

ՀՅԴ Արտասահմանի Պատասխանատու մարմնին

Խաչատուր Ռ. Ստեփանյան

Խորհրդային իշխանության առաջին տարիներին Անդրկովկասյան երեք հանրապետություններում Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության ծավալած ընդհատակյա գործունեության մասին գիտական հանրությանը շատ քիչ բան է հայտնի: Խորհրդային պատմագրությունը չի զլացել «քննադատել» ՀՅԴ ընդհատակյա «հակաժողովրդական» գործունեությունը, ինչը, անշուշտ, եղել է միակողմանի ու խիստ թշնամական մեկնաբանություն։

Սևրի պայմանագրի և ԱՄՆ նախագահ Վ. Վիլսոնի իրավարար վճռի մասին

Սուրեն Թ. Սարգսյան

2020 թ. վերջերին լույս է տեսել Հայկական հարցի և Հայոց պահանջատիրության հարցերով հետաքրքրվողների համար նախատեսված «Սևրի պայմանագիրն ու ԱՄՆ նախագահ Վ. Վիլսոնի իրավարար վճիռը. քննական հայացք 100-ամյա հեռավորությունից» կոլեկտիվ աշխատությունը, որը հեղինակել են հանրապետության տարբեր գիտակրթական հաստատություններ ներկայացնող պատմաբաններ:

Աշոտ Ս. Աբրահամյանի հիշատակին

Վարդան Զ. Պետրոսյան

2021 թ. փետրվարի 10-ին՝ կյանքի 67-րդ տարում, վախճանվեց ԵՊՀ ընդհանուր լեզվաբանության ամբիոնի դոցենտ Աշոտ Ս. Աբրահամյանը: Նա որդին էր անվանի հայերենագետ-լեզվաբան, ծնունդով արցախցի (Հադրութի շրջան, գ. Տումի) ակադեմիկոս Սերգեյ Գ. Աբրահամյանի:

Եվ Կիպրոսի հայոց թեմի վերակազմավորումը 1920-1930-ական թթ.

Էդգար Գ. Հովհաննիսյան

Կիպրոսի հայերի մասին հիշատակությունները սկսվում են դեռևս 6-7-րդ դարերից՝ բյուզանդական տիրապետության շրջանից: Կիպրոսի հետ հայերի առնչություններն ավելի մեծացան Կիլիկիայի հայոց թագավորության շրջանում: Այդ ժամանակներից սկսած՝ Կիպրոսում հաստատված հայերի թիվը սկսեց աճել: Արդեն 12-րդ դարի վերջերին՝ հայոց Գրիգոր Դ կաթողիկոսի օրոք, առաջին անգամ հիշատակվում է Կիպրոսի հայոց թեմը: Հետագա դարերում Կիպրոսը դառնում է հայության կարևոր հոգևոր մշակութային կենտրոններից մեկը:

Արդի միջազգային-իրավական համակարգում

Արմինե Հ. Տիգրանյան

Էթնոմշակութային և կրոնական խտրականությունը ժամանակակից պատերազմների առաջացրած հիմնական խնդիրներից է, որի գոյությամբ համայնքները խոցելի են դառնում ոչ միայն ֆիզիկապես, այլև մշակութային ինքնությամբ:

Յուրի Ս. Ավետիսյան

Փոխառությունը յուրաքանչյուր լեզվի բառապաշարի հարստացման ամենակենսական ուղիներից է: Այդ միջոցից լեզուները օգտվում են առավել կամ պակաս չափով: Հայերենը աշխարհի այն լեզուներից է, որոնք քիչ են դիմում փոխառությունների: Օտար լեզուներից փոխանցվող բառերը հայերենը հնարավորության սահմաններում փորձում է փոխարինել համարժեքներով: Այս վերաբերմունքը թելադրվում է մեր ազգային կյանքի յուրահատկություններով։ Ուծացման վտանգը մշտապես սպառնացել է մեր ազգային ինքնությանը, իսկ լեզուն դիմակայության ամենից հզոր զենքերից է, որը հնարավորինս հեռու պետք է պահել օտար, անհարկի ազդեցություններից։ Բացի դրանից` հայերենը ունի բառակազմական ճկուն հնարավորություններ՝ սեփական բառամթերքով բառային կազմը հարստացնելու համար:

Սիմոն Սիմոնյանի «Լեռնականներու վերջալոյսը» ժողովածուում

Մարինե Դ. Ղազարյան

Համաշխարհայնացման ժամանակակից միտումները և էթնոկրոնական հիմքի վրա ընթացող հակամարտությունները լի են ինքնության կորստի վտանգով: Ուստի՝ նման հարափոփոխ իրականության մեջ հատկապես փոքրաթիվ ազգերին անհրաժեշտ է սեփական ինքնության առանձնահատկությունների քննությունը:

Մաս երկրորդ։ Հերոսն իբրև աստվածություն, մարգարե և բանաստեղծ

Գևորգ Ա. Ճաղարյան

Թոմաս Քարլայլի (1795-1881) բանախոսությունների «լավագույն շարքի» տպագիր հրատարակության կառույցը մեկին և պարզորոշ չէ։ Այդուհանդերձ, գրքի եռամաս թեմատիկ բաժանումը, ինչպես երևում է խորագրից, խնդրո քննության հարմար շրջանակ է առաջադրում՝ այդու ի սկզբանե ակնարկելով հերոսի, հերոսապաշտի և տվյալ պատմական միջավայրի սերտ փոխառնչությունների մասին։

Մաս Բ: Հայոց թագավորության մասնատման գործընթացի խորացումը

Արման Ս. Եղիազարյան

980-ական թթ. Բագրատունյաց Հայաստանի շրջակա երկրներում կարևոր գործընթացներ էին տեղի ունենում: Էապես թուլացած Արաբական խալիֆայության միջինարևելյան տիրույթներում տնօրինում էին իրանական ժողովուրդների առաջնորդները, որոնց հաջողվել էր տիրանալ Բաղդադին, նվաճել Միջագետքի ու Ասորիքի մեծ մասը և հարավից ընդհուպ մոտենալ Հայաստանին: Միևնույն ժամանակ իր հզորության գագաթնակետին էր գտնվում Բյուզանդական կայսրությունը, որը, սակայն, այդ շրջանում երբեմն-երբեմն ցնցվում էր գահակալական պայքարից: Կարևոր գործընթացներ էին տեղի ունենում նաև Ատրպատականում, որտեղ աստիճանաբար տիրապետող դիրքերի էին հասնում Թավրիզի տիրակալ Ռավվադյանները: