ԴԱՇՆԱԿՑԱԿԱՆ ԸՆԴՀԱՏԱԿԻ ԼԵԳԵՆԴԸ – 2015-3 Գևորգ Ս. Խուդինյան Դեռևս հեռավոր 1988 թվականին, Մոսկվայում, ԽՍՀՄ Հոկտեմբերյան հեղափոխության և սոցիալիստական շինարարության պետական կենտրոնական արխիվում (այժմ՝ Ռուսաստանի Դաշնության պետական արխիվ) ՀՅ Դաշնակցության պատմությանը նվիրված բազմաթիվ վավերագրերի շարքում մենք հայտնաբերեցինք բավականին գեղեցիկ և վարժ ձեռագրով գրված մի խորհրդապահական «Զեկույց», որում բարեխղճորեն շարադրված էին Ալեքսանդրապոլ (Գյումրի) քաղաքի բնակիչ Ավետիս Ղարիբյանի հանդեպ 1891-1892 թթ. ցարական Ոստիկանության դե պարտամենտի և Արդարադա տության նախարարության ձեռնարկած դատաքննության փորձի մանրամասները։
ԹՈՒՐՔ-ՔՐԴԱԿԱՆ ԴԻՄԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՃԱԿԱՏԱԳԻՐԸ – 2015-3 Տարածաշրջանում անկասելիորեն առաջ ընթացող աշխարհաքաղաքական տեղաշարժերի ազդեցությամբ Թուրքիայում վերսկսված քրդական զինյալ պայքարը վկայում է, որ Հայոց ցեղասպանության իրականացման միջոցով բռնազավթված Արևմտյան Հայաստանի ճակատագիրը մինչ օրս չի վճռահատվել։
ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄԱԺՈՂՈՎՐԴԱԳՐԱԿԱՆ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԻ ՆԱԽՕՐԵԻՆ – 2015-3 Գեղամ Մ. Բադալյան Ընթերցողի ուշադրությանն ենք ներկայացնում նախաեղեռնյան շրջանի Արևմտյան Հայաստանի ժողովրդագրական նկարագրի բացա հայտմանը նվիրված մեր ուսումնասիրության շարունակությունը, որում ներառված են Վանի նահանգի հարավ-արևմտյան, հա րա վային, մասամբ՝ հարավ-արևելյան գավառների գյուղական և քաղաքային բնակավայրերը։
ՆԻԿՈՂՈՍ ՍԱՐԱՖԵԱՆ. էպիքական անջրպետի նուաճումը – 2015-1 Սուրէն Դ. Դանիէլեան Դեռ 1920-ական թթ. երկրորդ կէսին, երբ նոր-նոր ուրուագծւում էր Նիկողոս Սարաֆեանի գրական ոճերի համակարգը, Յակոբ Օշականը նրան յղած նամակներում, մտերմիկ դիրքերից, փորձում էր կարգի բերել իր առերևոյթ դժգոհութիւնները, ժխտական լիցքեր ձեռք բերած նկատառումները, ուղղորդել նրան Սփիւռքի գրական նոր ծաւալուող խաչուղիներում: Ըստ էութեան՝ խիստ էին քննադատի դատումները. իբր ֆրանսահայ արուեստագէտը նոր նիւթ չի բերում, խօսքը ներքին կառուցում չունի, յաւակնոտ է գրական հարցադրումներում, մարդկանց չի ճանաչում, և այսպէս՝ ութ շարունակական, իրար շաղկապուած ենթակէտեր, որոնցից իւրաքանչիւրը մէկ այլ գրողի «տապալման» բաւարար հիմնաքար կարող էր լինել:
ՄԻ ԱՄԲԱՍՏԱՆԱԳԻՐ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԱՊՈԼԻ ՀԵՂԿՈՄԻ ԽԱՅՏԱՌԱԿ ԳՈՐԾԵՐԻ ՄԱՍԻՆ – 2015-1 Արարատ Մ. Հակոբյան Հայ-թուրքական պատերազմի ավարտական փուլում թուրք հրամանատարության աջակցությամբ ստեղծված Ալեքսանդրապոլի ռազմահեղափոխական կոմիտեն (1920 թ. նոյեմբեր-1921 թ. հունվար), որ երբեմն իրեն հորջորջել է Հայաստանի ՌՀԿ, հանդես է բերել ծայրահեղ ձախ հայացքներ ու գործելակերպ, ստորաքարշ վարքագիծ քաղաքն ու գավառը ռազմակալած թուրք հրամանատարության ու ասկյարների առջև:
ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ՓՐԿՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵԻ ՆԻՍՏԵՐԻ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ – 2015-1 Անահիտ Զ. Քոչարյան Ներկա հրապարակման մեջ առաջին անգամ ներկայացվում են 1921 թ. Հայրենիքի փրկության կոմիտեի նիստերի արձանագրությունները, որոնք կարող են լրացուցիչ լույս սփռել անկախ Հայաստանում այդպես էլ գիտական լուրջ ուսումնասիրության չենթարկված՝ Փետրվարյան ապստամբության պատմության բազմաթիվ անհայտ էջերի վրա։
ԱՐԺԵՔԱՎՈՐ ԵՎ ԱՐԴԻԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆ – 2015-1 Լավրենտի Շ. Հովհաննիսյան Պրոֆեսոր Սեդա Գասպարյանի գիրքը նվիրված է մի հարցի քննու թյան, որը հարյուր տարվա հեռավորությունից այսօր էլ չի կորցրել իր արդիականությունը: Չի կորցրել ոչ միայն այն պատճառով, որ մեզ համար շարունակում են օրա կարգային մնալ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ու դատապարտման, մեր պատմական հիշողությունը վառ պահելու, ավելին՝ մեր պահանջատիրությունն առաջ մղելու խնդիրները, այլև այն պատճառով, որ ներկա գլոբալացող աշխարհի քաղաքացին լինելով, մենք պարտավոր ենք նաև արթուն պահել համայն մարդկության հիշողությունը ու, թերևս, դրանով կասեցնել մեր մոլորակի վրա, ցավոք, այսօր էլ տեղ գտնող՝ ժողովուրդների իրավունքների կոպիտ ոտնա հա րումները:
ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՊՈԵՏԻԿԱՆ ԵՎ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՏԵՔՍՏԻ ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ – 2015-1 Սմբատ Խ. Հովհաննիսյան Արդի ժամանակներում պատմագիտության մեջ հույժ կարևորվում է ներտեքստային միասնության «հաստատութենական ներփակության» (une clôture institutionnelle) միագծությունը հաղթահարելու միտումը1: Հատկապես, երբ նկատի է առնվում, որ պատմագիտական շարադրանքը և տեքստը պարառում են արտատեքստային բազում իմաստներ, որոնք առանձնահատուկ ներգործություն ունեն տեքստային տեղեկատվության ողջ մակարդակի վրա: Արդյունքում ի հայտ է գալիս արտատեքստային կամ վերտեքստային մի կառույց, որը հայտնի է տրամասույթ (discours) անվամբ: Մի բան, որը սկսվում է այնտեղ, որտեղ ի հայտ են գալիս տեքստերի բառացի հասկացումից տարբեր հավելյալ իմաստներ:
ՍԻՄՈՆ ԶԱՎԱՐՅԱՆԸ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐԱՑՄԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ – 2015-1 Վալերի Ա. Միրզոյա Սիմոն Զավարյանը (1865–1913) ՀՅ Դաշնակության հիմնա դիրներից է. գյուղատնտես, մանկավարժ, հրա պա րակա խոս, ե ռանդուն քաղաքական գործիչ: Նրա տեսական ժառանգության մեջ մեզ համար ուշագրավ և ար դիական են հանրային կյանքի սոցիալ-փիլիսո փա յական լայն դի տար կումն երը, մասնա վորապես՝ ժողովրդավարու թյան էու թյան և դրսևորումների հանգա մանալից պարզաբանումը, պետա կան կառավարման համակարգի ա պա կենտրոնացման հիմն ա վո րումները, տեղական ինքնակառավարման սո ցիալական նշա նա կու թյան շեշտա դրումը, հանրային կառավարման մեջ կուսակ ցու թյունների դերակատար ման վերլուծությունը:
ԼՅՈՒԿԻԱՆ ԱՔԵՄԵՆՅԱՆ ՊԱՐՍԿԱՍՏԱՆԻ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԲԱԺԱՆՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ – 2015-1 Հովհաննես Գ. Խորիկյան Աքեմենյան երկհարյուրամյա տիրապետության ժամանակաշրջանի Փոքր Ասիայի պատմության ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս ա վելի հստակ ներկայացնելու էթնիկական այն տեղաշարժերը, փոխազ դեցու թյունները, վարչա քաղաքական փոփոխությունները, որոնք տեղի էին ունենում մ. թ. ա. VI-IV դարերում պարսից արքունիքի կողմից իրակա նացված քաղաքականության պայմաններում: Փոքրա սիական սատրա պու թյունների վարչական կացության քննությունը ցույց է տալիս, որ այդ սատրապություններում հնդեվրոպական էթ նիկական տարրի ազ դե ցու թյունը խիստ ուժեղ էր։ Ներկա հոդվածում քննարկվող լյու կիա ցիները նույնպես եղել են հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի մի մասը:
