Category Archives: ՀԱՎԵԼՎԱԾ

Գևորգ Ս․ Խուդինյան
Մեր նախորդ հրապարակման մեջ («Թագավարակի գաղտնիքը» ցույց էինք տվել, որ որքան էլ փաստարկված լինեն համավարակի տարածման մեջ մեղավորներ փնտրելու փորձերը, ներկա պայմաններում նման դատողությունները մեզ շեղում են մարդկության առջև ծառացած լրջագույն պրոբլեմից՝ մարդու և բնության հարաբերությունների կարգաբերման խնդրից։ Ուստի մերժելով առողջապահական խնդիրների գլոբալիստական ու ռեգիոնալիստական մեկնաբանությունները՝ փորձել էինք համավարակի պատճառները սահմանազատել նրա հետևանքների քաղաքականացված գնահատականներից։

Մաս Դ. Ազգային-հասարակական գործունեությունը 1914-1917 թթ.

Սարգիս Ռ. Մելքոնյան
Մեր ուսումնասիրության նախորդ մասերում, որոնք հրապարակվել են «Վէմ» հանդեսի 2018 թ. համարներում1, մանրամասն անդրադարձել ենք Գարեգին Հովսեփյանի ուսումնառության տարիներին և 1897-1917 թվականներին մեծանուն գիտնական-հոգևորականի կողմից առաջադրված հայոց եկեղեցու բարեկարգման ծրագրերին։

Կարեն Պ. Հայրապետյան
Հատվածականությունը՝ որպես ազգային-քաղաքական հիմնախնդիր, Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների առջև ծառացել է նրա կազմավորման շրջանից սկսած1: Այս բացասական երևույթը հիմնված էր հայ ժողովրդի երկու խոշոր՝ արևմտահայ և արևելահայ հատվածների հասարակական գիտակցության մեջ տեղ գտած փոխադարձ անվստահության և սառնության վրա, որն իր անմիջական դերակատարությունն ունեցավ միջհատվածական փոխհարաբերություններում։

Տարոն Վ. Հակոբյան (Ստեփանակերտ)
Չնայած ԽՍՀՄ-ի գոյության 70-տարիների ընթացքում գործադրված բռնություններին ու հալածանքներինª արցախահայությունը երբեք չի դադարեցրել Մայր Հայաստանին միանալու իր համառ պայքարը։ Միութենական հանրապետության կարգավիճակ ունեցող Խորհրդային Հայաստանի և նրանից արհեստականորեն տարանջատված ու Ադրբեջանին բռնակցված Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի մերձեցման ու վերամիավորման քաղաքական ձգտումները Միացյալ Հայաստանի համար պայքարի յուրօրինակ դրսևորումն էին՝ ԽՍՀՄ բռնատիրական վարչակարգի պայմաններում։

Լիլիթ Հր. Հովհաննիսյան
1917-1920 թթ. հայոց պատմության ուսումնասիրության տեսանկյունից առաջնակարգ նշանակություն ունեն ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտի փաստաթղթերը, որոնք լույս են սփռում Ռուսաստանից Անդրկովկասի անջատման ու տարածաշրջանի ժողովուրդների անկախության, Արևմտյան Հայաստանի ազատագրության և Հայաստանի Հանրապետությանը միավորելու, Հայաստանի Հանրապետության ու Թուրքիայի սահմանների վերաբերյալ ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնիª նոյեմբերի 22-ի Իրավարար վճռի ընդունման, տարագիր հայերի հայրենադարձության կազմակերպման և այլ հիմնահարցերի վերաբերյալ ԱՄՆ-ի ու նրան դաշնակից Անտանտի պետությունների պաշտոնական դիրքորոշումների վրա: 

Արմեն. Ց. Մարուքյան
Հայաստանի Հանրապետության հռչակման պահից հայկական պետության առջև ծառացան Արևմտյան Հայաստանում և Օսմանյան կայսրության այլ տարածքներում հայ բնակչության բնաջնջման` Հայոց ցեղասպանության ծանր հետևանքները: Իրավիճակն ավելի էր բարդացել նրանով, որ օգտվելով ռուս-թուրքական ռազմաճակատից ռուսական բանակի հեռացումից` թուրքական զորքերը շարժվել էին դեպի Արևելյան Հայաստան` ձգտելով ավարտին հասցնել իրենց հայաջինջ քաղաքականությունը և վերջնականապես վերացնել համաթուրանական ծրագրերի ճանապարհին կանգնած «հայկական սեպը»:

Անցյալից՝ դեպի ապագա

Գևորգ Ս. Խուդինյան
Միացյալ Հայաստանի անկախության` 1919 թ. մայիսի 28-ի պետական ակտի ընդունման 100-ամյակի ոգեկոչումը մեզ համար ոչ միայն առանձին քաղաքական իրադարձության քննության առիթ է, այլև նրանով խորհրդանշվողª ազգի ու հայրենիքի միասնության քաղաքական կերպավորումների ու դրանց հիմքում ընկած գաղափարների բացահայտման հնարավորություն ինչպես հայոց պատմության ուսումնասիրության դիաքրոնիկ, այնպես էլ` սինքրոնիկ հարթությունների վրա։

Եվ նրա գործադրման փորձերը Առաջին Հանրապետության շրջանում

Նարինե Մ. Նուշերվանյան
Առաջին աշխարհամարտից հետո հայության ողջ մնացած հատվածը ցրված էր աշխարհով մեկ, ուստի Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունները պետության կայացման գործում իրենց գերակա խնդիր համարեցին գաղթավայրների հետ հարաբերությունների զարգացումը եւ նրանց աջակցությունն ապահովելը:

Երուանդ Գ. Փամպուքեան
Հ.Յ. Դաշնակցութեան Պոսթընի կեդրոնական արխիւին մէջ կը պահուին շարք մը ծաւալուն տետրակներ կամ տոմարներ, որոնք ուշադրութենէ դուրս մնացած են, հետեւաբար նաեւ չեն ուսումնասիրուած: Մինչդեռ մեր ազատագրական պայքարի պատմութեան բազմաթիւ դրուագներու յաւելեալ պարզաբանման տեսակէտէն անոնք յատուկ նշանակութիւն ունեցող փաստաթուղթեր են:

Սարգիս Ռ. Մելքոնյան
Գարեգին Ա. Հովսեփյանի ծննդյան 150-ամյակին նվիրված մեր հոդվածաշարի նախորդ մասում ընդհանուր ակնարկով անդրադարձանք Հայոց եկեղեցին բարեկարգելու նրա ծրագրերին՝ հանգելով այն եզրակացության, որ Սբ. Էջմիածնում 1897-1917 թվականներին ծավալած իր գործունեության ընթացքում Գարեգին վարդապետը եկեղեցու բարեկարգումը պատկերացնում էր հետևյալ հիմնական խնդիրների լուծմամբ.