Աստվածաբանական որոշ հայեցակետերի համեմատություն

Սեդա Տ․ Տիգրանյան

Բանալի բառեր – իսլամ, նորարարություններ, «Քիթաբաթ-թաուհիդ», «Քիթաբ Ալ-Ջավաբ», Մուհամմադ իբն Աբդ Ալ-Վահհաբ, Իբն Թայմիա, միաստվածություն, բազմաստվածություն, Ղուրան, Սուննա։

Հանբալիական կրոնաիրավական դպրոցի ականավոր ներկայացուցիչ Իբն Թայմիայի հայացքները հսկայական ազդեցություն են թողել ոչ միայն իր ժամանակակիցների, այլև հաջորդ սերունդների գիտակցության վրա։ Ասվածի վառ օրինակ է Մուհամմադ իբն Աբդ Ալ-Վահհաբը, ով, զարգացնելով Իբն Թայմիայի գաղափարները, դրանք դարձրեց Արաբական թերակղզում հիմնադրված կրոնական նոր շարժման՝ վահհաբականության հիմք։

Իբն Աբդ Ալ-Վահհաբի քարոզչության նպատակը արաբների շրջանում իր տեսանկյունից անաղարտ իսլամի վերականգնումն էր, կրոնի մաքրումը նորարարություններից և կռապաշտության մնացորդներից։ Կրոնական համոզմունքների տեսանկյունից Մուհամմադ իբն Աբդ Ալ-Վահհաբն ընդհանուր առմամբ դուրս չի գալիս Իբն Թայմիայի ուսմունքների շրջանակներից։ Նորարարությունների, սրբերի, մարգարեների պաշտամունքի դեմ անզիջում պայքարը, սուֆիականության, թակլիդի վերաբերյալ դիրքորոշումը, իսլամի հետ կապված փաստարկների, դրույթների համակարգը վահհաբիները փոխառել են Իբն Թայմիայից, թեև խորամուխ չէին լինում կրոնափիլիսոփայական բարդ խնդիրների լուծման մեջ, ինչպես դա անում էր Իբն Թայմիան։ Սակայն հարկ է նշել, որ լինելով հանբալիական մազհաբի հետևորդներ՝ վահհաբիները, այդուհանդերձ, զերծ էին մնում այդ մազհաբի նշանավոր գործիչներին, այդ թվում՝ Իբն Թայմիային ուղղակիորեն նմանակելուց, թեպետ իրենց աշխատություններում բերվող փաստարկները համոզիչ դարձնելու նպատակով հաճախ են մեջբերում վերջինիս մտքերը։

Իբն Թայմիայի գաղափարները արդիական էին Մուհամմադ իբն Աբդ Ալ-Վահհաբի ժամանակաշրջանի համար, քանի որ դրանք ձևավորվել էին մուսուլմանական հասարակության համար ճգնաժամային պայմաններում, և այդ պայմաններում ծառացած խնդիրները գոյություն ունեին նաև իբն Աբդ Ալ-Վահհաբի գործունեության ժամանակաշրջանում։ Ըստ էության, այս հանգամանքով է պայմանավորված նրա ուսմունքի՝ վահհաբականության գաղափարաբանության ձևավորման համար անկյունաքարային դեր ունենալը։ Այդ ազդեցությունը պայմանավորված էր նաև Իբն Թայմիայի գաղափարների պարզությամբ ու հստակությամբ, ինչը դրանք դարձնում էր դյուրըմբռնելի և հնարավորություն էր տալիս ադապտացնելու ժամանակի իրողություններին։

Ամփոփում

Սեդա Ք. Գասպարյան (Բանասիր. գիտ. դոկտոր), Նարե Ա. Շալունց

Բանալի բառեր – մտաշահարկում, մտաշահարկային ռազմավարություն, մտաշահարկային մարտավարություն, քաղաքական դիսկուրս, դիսկուրսի քննական վերլուծություն, պետականորեն որդեգրված հակահայկական քարոզչություն:

Սույն հոդվածը նպատակ ունի վերլուծելու և մեկնաբանելու քաղաքական դիսկուրսում կիրառվող մտաշահարկային ռազմավարություններն ու մարտավարությունները: Հաստատվել է, որ թեև մտաշահարկումը խոսքի լայնորեն տարածված մեխանիզմներից է կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտներում, սակայն հատկապես քաղաքական դիսկուրսն է (ներառյալ քաղաքական հարցազրույցները), որ պարարտ հող է ստեղծում մտաշահարկման տարբեր հնարքների ներդրման և իրականացման համար, որոնց օգնությամբ փորձում են համոզել ունկնդրին հավատալ մի բանի, որը հեռու է իրական լինելուց: Հատկանշական է, որ մտաշահարկային ռազմավարության լեզվական պատկերը դրսևորվում է տարբեր մակարդակներում՝ իմաստաբանական, ոճագիտական, գործաբանական: Քաղաքական դիսկուրսի մտաշահարկային արտահայտությունը լեզվական հատույթն է: Այնուամենայնիվ, մտաշահարկման վերլուծությունը ենթադրում է նաև լեզվական պատկերին զուգահեռ արտալեզվական իրականության ուսումնասիրություն, որն էլ ապահովում է խնդրի առավել համակողմանի քննություն:

Այս ուսումնասիրությունը միտված է բացահայտելու քաղաքական դիսկուրսի մտաշահարկային բնույթը՝ ըստ 2020 թվականին Արցախում (Լեռնային Ղարաբաղ) Ադրբեջանի հրահրած 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ելույթների, որոնցում հայերի նկատմամբ թշնամական վերաբերմունքն առարկայանում է պետականորեն որդեգրված հակահայկական քարոզչության և ատելության խոսքի միջոցով։ Սույն հետազոտությունն իրականացվել է իմաստային, շարահյուսական, գործաբանական և քննադատական դիսկուրսի վերլուծության դիտանկյուններից՝ հղում կատարելով Ալիևի՝ միջազգային լրատվամիջոցներին (BBC, France 24, CNN, Al Jazeera, ARD TV Channel) տված հինգ հարցազրույցներին:

Փաստական լեզվանյութի վերլուծության արդյունքում պարզ է դառնում, որ քաղաքական հարցազրույցներում մտաշահարկային ժխտման, վերաձևակերպման, ասույթների կրկնության միջոցով փորձ է արվում խեղաթյուրել փաստերը՝ այդպիսով միջազգային հանրության շրջանում ձևավորելով հակահայ դիրքորոշում:

Ամփոփում

Հայկանուշ Ա․ Շարուրյան
Բանաս․ գիտ․ թեկնածու

Ռուզան Ռ․ Ղազարյան
Բանաս․ գիտ․ թեկնածու

Սույն հոդվածը՝ «Սպասման հիմնախնդիրը Պիեռ Լոթիի և Գրիգոր Զոհրապի երկերի համատեքստում», նվիրված է գեղարվեստական գրականության մեջ կնոջ սպասման և հավատարմության թեմայի քննությանը։

Սպասման թեման հավերժական հիմնախնդիր է, որը բազմիցս արծարծվել է համաշխարհային գրականության մեջ։ Այն ունի հոգեբանական խոր արմատներ, ինչն էլ այս ուսումնասիրության խնդրո առարկան է։ Սպասումն առաջ է բերում բազմաբնույթ հուզումների խառնարան, ինչպես, օրինակ, կարոտ, համբերություն, տոկունություն, հուզական ցնցումներ և այլն։ Այս ամենն էլ ցայտունորեն արտահայտված են թե՛ ֆրանսիացի գրող Պիեռ Լոթիի և թե՛ արևմտահայ «նորավեպի իշխանի» կամ «հայ Մոպասանի»՝ Գրիգոր Զոհրապի երկերում։

Քննության առնելով մասնավորապես Պիեռ Լոթիի «Իսլանդացի ձկնորսը» խորագրով վեպն ու Գրիգոր Զոհրապի «Այրին» նովելը՝ հոդվածագիրները փորձել են պատկերել երկու բացարձակապես տարբեր միջավայրում գտնվող կանանց մտատանջող միևնույն խնդիրը, այն է՝ ընտանիքը լքած ամուսնուն սպասելու ծանր ու հոգեմաշ պարտականությունը։

Վերոնշյալ երկերի մանրամասն ուսումնասիրությունն ու համեմատությունը բացահայտում են գրական երկու հերոսուհիների թե՛ ակնհայտ նմանությունները և թե՛ տարբերությունները։ Դրանք, անշուշտ, պայմանավորված են մշակութային՝ միմյանցից խորապես զանազանվող միջավայրերով։ Երկու գրողներն էլ առավելագույնս ընդգծել են կնոջ հավատարմության և անսահման համբերատարության թեման։ Եթե Լոթիի հերոսուհին, հստակ գիտակցելով հանդերձ, որ թեև ձկնորս ամուսինը կուլ է գնացել մրրկածուփ ծովի ալիքներին, այնուամենայնիվ, շարունակում է սպասել, որովհետև սիրում է նրան ու չի ցանկանում ընդունել ակնհայտը, ապա Զոհրապի «այրին» որոշակիորեն վստահ է, որ լքված է ամուսնու կողմից։ Նա, սակայն, «տարօրինակ» կերպով շարունակում է սպասել՝ ըստ էության դառնալով «սպասման հիվանդ»։ Հայ ընտանիքի չգրված օրենքով՝ հայուհին զոհաբերում է անձնականը՝ հանուն շրջապատի, ավելի որոշակի՝ ամուսնու ծնողների բարեկեցության։

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

1․ Արփիարյան Ա., Արևմտահայ հայոց արդի գրականությունը, Երկեր, Եր․, 1987, «Սովետական գրող» հրատ․, 640 էջ։
2․ Զոհրապ Գ., Երկերի ժողովածու, հատ․ Ա, Եր․, 2001։
3․ Gosse, Edmund W., “Loti, Pierre.” In Encyclopædia Britannica, vol. 17, 11th edition, 1911.
4․ Loti, Pierre. “Pêcheur d’Islande”. Bouquineux.com. (Accessed 22.10.2023) http://www.bouquineux.com/index.php?telecharger=777&Loti-P%C3%AAcheur_d_Islande
5․Loti P., “An Iceland Fisherman”. Bookyards.com. (Accessed 15.08.2023) https://www.bookyards.com/en/author/page/1096/Loti-Pierre

Սիլվա Վ. Պապիկյան

Ինչպես հայտնի է, կա բառապաշարի հարստացման երկու ճանապարհ ներքին և արտաքին: Ներքին ճանապարհով բառապաշարը հարստանում է տվյալ լեզվի հնարավորություններով նոր բառեր կազմելու և բառիմաստի փոփոխության միջոցով:

Աննա Է. Հակոբյան

Սույն հոդվածը նվիրված է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության՝ բարձրագույն իրավական մտքի մարմնավորում
համարվող տեքստի լեզվական որոշ առանձնահատկությունների
քննությանը և դրանց համարժեքության խնդրին հայերենում և անգլերենում:

Հոդվածում առանցքային ուշադրություն է դարձվում Սահմանադրության տեքստի հիմքում ընկած այն լեզվական առանձնահատկությունների վերհանմանը, որոնք իրավամտածողության տեսանկյունից տիպական և չափանշային արժեք ունեցող նշույթավորված լեզվական միավորներ են, որոնց շնորհիվ Սահմանադրությունը լեզվական տեսանկյունից ընկալվում է ոչ թե որպես լոկ տեքստ, այլ հատուկ նպատակաուղղվածություն ունեցող և արժեքային մի ամբողջական համակարգ ներկայացնող փաստաթուղթ։

Հոդվածում փորձ է արվում վեր հանելու և պարզաբանելու օրենսդրական տեքստերին հատուկ եզրույթները, լատինական փոխառությունները, եղանակավորող բայերի հաճախակի կիրառությունը, որոնք ուսումնասիրվել են իմաստային համարժեքության տեսանկյունից հայերեն և անգլերեն համարժեք տեքստերում։ Ստացված արդյունքները թույլ են տալիս եզրակացնել, որ հայերեն և անգլերեն օրենսդրական տեքստերը և Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության տեքստն ունեն բազմաթիվ լեզվական համընդհանրություններ և պայմանականություններ, ինչից կարելի է հետևություն անել, որ օրենսդրական տեքստեր թարգմանելիս պետք է մասնավորապես ուշադրություն դարձնել իմաստային ամբողջականությանը և տեղեկության ճշգրիտ փոխանցմանը, որոնք պայմանավորված են հատկապես նշույթավորված լեզվական միավորների հստակ և նպատակաուղղված կիրառմամբ թե՛ հայերենում և թե՛ անգլերենում:

Զինա Ա. Ավետիսյան

Գողթան գավառից սերած և 17-րդ դարի վերջին Ամստերդամում հաստատված Վանանդեցիների ընտանիքին էր վերապահված հայկական տպագրությունը և հայկական ինքնությունը նոր մակարդակի բարձրացնելու կարևոր դերը, քանզի Վանանդեցիներն իրենց բազմամյա անխոնջ գործունեությամբ նոր էջ բացեցին հայկական տպագրության պատմության մեջ՝ բարձր վարպետության հասցնելով նաև հայկական տպագրական արվեստը։

Կնիքների քննությամբ և Նախեդուռ գյուղի առնչությամբ

Սիրանուշ Մ. Ֆահրադյան

Ներկա հրապարակման մեջ ներկայացվող Ամենայն հայոց կաթողիկոս Հակոբ Ջուղայեցու (1655-1680) մագաղթյա կալվածագիրը, որը պահվում է Մաշտոցյան Մատենադարանի (ՄՄ) արխիվի բաժնի«Կաթողիկոսական դիվան» (ԿԴ) ֆոնդում, հետաքրքիր է ինչպես Սբ. Էջմիածնի հողային-կալվածական տիրույթները Արևելյան Վրաստանում ընդարձակելու նպատակով Հակոբ Ջուղայեցու ծավալած գործունեության քննությամբ, այնպես էլ իբրև եկեղեցական պատմաիրավական փաստաթուղթ՝ իր բազմաթիվ կնքադրոշմներով, որոնք ընդգծում են հարցի կարևորությունը:

Ուշագրավ վկայություններ Ալեքսանդր Թաիրյանի մասին՝ Ալեքսանդր Երիցյանի արխիվից

Հայկազ Ժ. Հովհաննիսյան

Հայազգի մեծ բարերար Ալեքսանդր Թաիրյանի (1815-1889) ծավալած գործունեությունը գրեթե անհայտ է հայ գիտական շրջանակներին: Նրա մասին միայն կցկտուր տեղեկություններ են հրապարակվել, որոնք, անշուշտ, չեն լուսաբանում նրա բազմաբեղուն գործունեությունը: Ալեքսանդր Թաիրյանի անունը նույնիսկ տեղ չի գտել հայկական նախկին ու ներկա հանրագիտարաններում, մինչդեռ անվիճելի է 19-րդ դարի երկրորդ կեսի և 20-րդ դարասկզբի հայ հասարակական-քաղաքական և տնտեսական կյանքում նրա ունեցած լուրջ ազդեցությունը:

Արծրուն Ա. Ավագյան

Սփյուռքահայ գրականության դասական հեղինակներից մեկի՝ Հակոբ Մնձուրու (Հակոբ Տեմիրճյան, 1886-1978) գրականությունը մարդու և աշխարհի բազում պատկերներ ու գեղեցկություններ է պարունակում։ Գրողին Մնձուրի գրական անունը, որը նրա հայրենի լեռնաշղթայի անվանումն է և «խարկված, այրված» է նշանակում, տվել է արևմտահայ հայտնի մտավորական, գրող Օննիկ Չիֆթե-Սարաֆը (Հովհաննես Աբիսողոմյան)՝ իրեն էլ մկրտելով Հովհաննես Ասպետ գրական անունով։

Մարինե Դ. Ղազարյան

Ներկա աշխարհաքաղաքական մարտահրավերները, մշակութային համընդհանրացման գործընթացները աննկատելիորեն նվազեցնում, վերացնում են «յուրայինի» և «օտարի» միջև եղած սահմանները՝ աստիճանաբար նույնատիպացնելով, այն է՝ ոչնչացնելով ազգային մշակույթը, ուստի պարտվում է նախ մշակույթը, ապա միայն՝ երկիրը։