Category Archives: ԳՐԱԿԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Վազգեն Հ. Սաֆարյան
Հրանտ Մաթևոսյանի ստեղծագործությանն անդրադարձած գրեթե բոլոր հեղինակներն իրենց արծարծած այլևայլ հարցերի ու եզրահան գումների մեջ նկատել են նրա քրոնոտոպային համադրականությունը՝ այն, որ մի աննկատ Ծմակուտում ապրող նույնքան աննկատ ու հասարակ մարդ կանց մեջ գրողը խտացրել է բոլոր ժամանակների ու տարածությունների մարդկային ընդհանրական որակները, որ այսօրվա հառաչանքի ու ժպիտի արմատներն անցյալներում են հողավորվել, և մարդն է ժամանակատարածական ընդգրկման կենտրոնը:

Ալբերտ Ա. Մակարյան
20-րդ դարի 20-ականների վերջին և հաջորդ տասնամյակին խորհրդահայ գեղարվեստական արձակի ամենաբազմազան դրսևորումների մեջ հատկապես ընդգծվեց ինքնակենսագրական վեպ-վիպակի ժանրը՝ շոշափելի ազդակներ ունենալով մի կողմից՝ ժամանակաշրջանի ազգային գոյի դրամատիկ, ավելին՝ ողբերգական ճակատագիրը, մյուս կողմից՝ սարսափների մի ջով անցած գրողների ինքնարտահայտման անձնական պահանջներն ու վերաիմաստավորումները:

Հայկազուն Ս. Ալվրցյան
Հիսուս Քրիստոսի եկեղեցին Սուրբ գրքում և հոգևոր գրականության մեջ հաճախ ներկայացվել է այլաբանորեն` նշանական խոսքով, և, բնականաբար, եկեղեցի հասկացության համար գործածվել են բառեր, որոնք հետագայում վերածվել են եկեղեցու նշանակների, խորհրդանշանների:

Թադևոս Ա. Խաչատրյան
Եթե չլիներ պոեզիայի գոյության փաստը, հազիվ թե հնարավոր լիներ տրամաբանորեն ենթադրել նրա գոյությունը: Գոյաբանական և ծագումնաբանական այսպիսի առեղծվածայնությունն ու ինքնակո չու թյունը, հակառակ տարածված պատկերացումների, տեսականորեն նրան դարձնում է անբացատրելի: Լինել ինքն իր պատճառը, լինել ինքնաբավ այն դեպքում, երբ կեցությունն ինքը կարծես թե ինքնաբավ չէ, համաձայնեք, չափազանց լուրջ հայտ է:

Երվանդ Գ. Տեր-Խաչատրյան
Կոստան Զարյանի եթե չասենք ողջ գրականությունը, ապա նրա մեծագույն մասը ուղղված է եղել իր ժողովրդի ինքնության խորքերի մեջ ներթափանցմանն ու ճանաչողությանը, հոգեկան կառուցվածքի բացահայտմանը, հայ մար դու ազգային գիտակցության ձևավորմանն ու հաստատմանը, վերջապես՝ հայ ժողովրդի հավաքական գիտակցության բյուրեղացմանը:

Ալա Ա. Խառատյան
Վերջերս հայ ընթեցողի դատին է ներկայացվել ռումինահայ գրող Վարուժան Ոսկանյանի «Շշուկների մատյան» վեպը, որը թեև ցեղասպանության թեմայով գրված բազմաթիվ քերթվածներից մեկն է, բայց պատումի առումով տարբերվում է բոլորից:

Էլջին Գրոսքլոուսի «Կարմելիտը» վեպում

Սվետլանա Ռ. Թումանյան
Լինելով բազմակողմանի զարգացած և պրպտուն մտքի տեր անձնավորություն ամերիկացի վիպասան Էլջին Գրոսքլոուսը (1899-1983) համապարփակ հետաքրքրություն է ցուցաբերել այն երկրների նկատմամբ, որտեղ որոշ ժամանակ ապրել է ճակատագրի բերումով կամ իր ընտրությամբ: Հետագայում գրած իր վեպերում նա գեղագիտական բարձր ճաշակով և համապարփակ ընդգրկմամբ ամերիկյան ընթերցողին է ներկայացրել վերջիններից պատմության և մշակույթի ուշագրավ էջերը:

Հայկազուն Ս. Ալվրցյան
Գր. Նարեկացու «Յարութեան» տաղը («Սայլ այն իջանէր ի լեռնէն ի Մասեաց» սկսվածքով) միակն է բանաստեղծ տաղերից, որը հեղինակը չի ընդգրկել իր Գանձատետրում, հետագայում ևս այն չի ներառվել Գանձարանի մեջ:

Սերգեյ Ն. Սարինյան
Խեչոյանի ստեղծագործությանը խորապես գիտակներն անգամ չէին կարող կռա հել, թե ինչ ձև ու բովանդակություն պետք է ունենար ազգային էպոսի վիպակա նացման նրա ավելի քան տասներեքամյա որոնումների արդյունքը։ Եվ այժմ ահա գիրքը կա, բայց ինքը չկա, ու ակամա տրվում ես ճակատագրի խաղին, թե Մհերի գիրքը նաև իր կյանքի գիրքն էր ու խորհրդանշում էր ծնունդ և մահ ողբերգական անխուսափելիությունը։

Տիպաբանական զուգահեռներ

Ժենյա Ա. Քալանթարյան
Հոդվածի նպատակն է տիպաբանական քննության միջոցով երեւան հանել այն ընդահնրություններն ու տարբերությունները, որ ունի Հրանտ Մաթեւոսյանի «Տաշքենդ» վիպակը 20-րդ դարի արձակի մի քանի բնորոշ դրսեւորումների, մասնավորապես Ուղ Ֆոլքների «Շառաչ եւ ցասում» վեպի հետ: Դա հանրավորություն կտա բացահայտելու հայ գրողի մտածողության ու գեղագիտության ինքնատիպությունը: