Category Archives: ԳՐԱԿԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Էլջին Գրոսքլոուսի «Կարմելիտը» վեպում

Սվետլանա Ռ. Թումանյան
Լինելով բազմակողմանի զարգացած և պրպտուն մտքի տեր անձնավորություն ամերիկացի վիպասան Էլջին Գրոսքլոուսը (1899-1983) համապարփակ հետաքրքրություն է ցուցաբերել այն երկրների նկատմամբ, որտեղ որոշ ժամանակ ապրել է ճակատագրի բերումով կամ իր ընտրությամբ: Հետագայում գրած իր վեպերում նա գեղագիտական բարձր ճաշակով և համապարփակ ընդգրկմամբ ամերիկյան ընթերցողին է ներկայացրել վերջիններից պատմության և մշակույթի ուշագրավ էջերը:

Հայկազուն Ս. Ալվրցյան
Գր. Նարեկացու «Յարութեան» տաղը («Սայլ այն իջանէր ի լեռնէն ի Մասեաց» սկսվածքով) միակն է բանաստեղծ տաղերից, որը հեղինակը չի ընդգրկել իր Գանձատետրում, հետագայում ևս այն չի ներառվել Գանձարանի մեջ:

Սերգեյ Ն. Սարինյան
Խեչոյանի ստեղծագործությանը խորապես գիտակներն անգամ չէին կարող կռա հել, թե ինչ ձև ու բովանդակություն պետք է ունենար ազգային էպոսի վիպակա նացման նրա ավելի քան տասներեքամյա որոնումների արդյունքը։ Եվ այժմ ահա գիրքը կա, բայց ինքը չկա, ու ակամա տրվում ես ճակատագրի խաղին, թե Մհերի գիրքը նաև իր կյանքի գիրքն էր ու խորհրդանշում էր ծնունդ և մահ ողբերգական անխուսափելիությունը։

Տիպաբանական զուգահեռներ

Ժենյա Ա. Քալանթարյան
Հոդվածի նպատակն է տիպաբանական քննության միջոցով երեւան հանել այն ընդահնրություններն ու տարբերությունները, որ ունի Հրանտ Մաթեւոսյանի «Տաշքենդ» վիպակը 20-րդ դարի արձակի մի քանի բնորոշ դրսեւորումների, մասնավորապես Ուղ Ֆոլքների «Շառաչ եւ ցասում» վեպի հետ: Դա հանրավորություն կտա բացահայտելու հայ գրողի մտածողության ու գեղագիտության ինքնատիպությունը:

Աշխեն Էդ. Ջրբաշյան
Սոնետը՝ որպես բանաստեղծական կայուն սկզբունքներ ունեցող ձև, առաջացել է 13-րդ դարի կեսերին Իտալիայում «սիցիլիական դպրոցի» պոետների ստեղծագործության մեջ, այնուհետև 16-րդ դարից լայն տարածում է գտել ֆրանսիական պոեզիայում՝ հետագայում նվաճելով արևմտաեվրոպական գրեթե ողջ գրականությունը: Ռուսաստանում առաջին սոնետները երևան են եկել 18-րդ դարում1, իսկ հայ բանաստեղծներն այս ձևի հանդեպ սկսել են հետաքրքրություն ցուցաբերել 19-րդ դարի կեսերից:

Եվրոպական միջնադարյան երգիծանքի հետ համեմատական քննության ծիրում

Ալբերտ Ա. Մակարյան, Անի Ա. Շահնազարյան
Միջնադարյան հայ երգիծանքը, լինելով համաշխարհային գրականության մի ար ժեքա վոր մա սը և աչքի ընկնելով բազմաթիվ ինքնօրինակություններով, դեռևս չի դարձել հա տուկ ու սումն ա սի րության առարկա։ Գրականագիտության այդ բացը լրացնելուն է միտված սույն հոդվածը:

Սերգեյ Ա. Աղաջանյան
Երբ Հովհ. Թումանյանը 1912 թ. վերաշարադրեց և տպագրեց «Քաջ Նազարը» հեքիաթը, կարճ ժամանակ անց մեր գրականության մեջ սկիզբ առավ մարդու երկրային կեցության, հասարակության արժեհամա կարգային գերակայությունների, մարդ-հասարակություն փոխհարա բե րությունների վերաբերյալ առտնին ու փիլիսոփայական քննարկում-իմաստավորումների մի հետաքրքիր ստեղծագործական գործընթաց: Դրանում չկար ոչինչ պատահական. իմաստուն գրողը ժողովրդական հեքիաթների հիմքով ստեղծել էր և՛ իր ստեղծա գործության, և՛ գրական պրոցեսի համար նշանակալի գեղարվես տական արժեք:

Պետրոս Հ. Դեմիրճյան
Տիրան Չրաքյանը (Ինտրա) հայ գրականության ամենաինքնատիպ, միևնույն ժամանակ ամենաառեղծվածային դեմքերից մեկն է, ում կյանքն ու ստեղծագործությունը արժանացել են հակասական, նույնիսկ ծայրահեղ գնահատականների: Հատկապես նրա «Ներաշխարհ» խոհա իմաստասիրական երկն ու քերթվածների «Նոճաստան» ժողովածուն բարձր են գնահատել այնպիսի գրական մեծություններ, ինչպիսիք են Վահան Թեքեյանը, Արշակ Չոպանյանը և այլք, բայց քիչ չեն եղել նաև Ինտրային քարկոծողներն ու մերժողները: Նույնիսկ լրջմիտ քննադատողներից ոմանք գրողին հաճախ մեղադրել են ազգային խնդիրներին անհաղորդ լինելու, վերացական ու կեղծ արժեքներ դավանելու մեջ: Մինչդեռ ամբողջական ծանոթությունը Ինտրայի բազմաբնույթ գրական գործերին ոչ միայն հերքում է այդ տեսակետը, այլև հնարավորություն է տալիս վեր հանելու գրողի ստեղծագործական մտածողության ազգային հենքը:

Արամ Ս. Թոփչյան
Վերածննդի դարաշրջանին բնորոշ իրողություն էր հա սարակա կան կյանքում ու մշակույթում անտիկ և քրիստոնեական գաղափարների, պատկերացումն երի ու արժեքների համատեղ առկայությունը, ավելի ճիշտ՝ հակադրամիասնությունը: 

Գրիգոր Պըլտեանի վէպերու վերհրատարակման առթիւ

Յարութիւն Լ. Քիւրքճեան
Գրիգոր Պըլտեանի արձակ գործերու համադրեալ վերհրատարակու թիւնը, որուն նախաձեռնած է Սարգիս Խաչենց հրատարակչութիւնը, Երևան, քանի մը ամիս առաջ լոյս ընծայեց իր առաջին հատորը1, որ կազմի մը տակ կը միաբերէ պատումի սեռին պատկանող երեք առաջին ծաւալուն գործեր` «Սեմեր», «Հարուածը» և «Նշան»: