Category Archives: ԳՐԱԿԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Աշխեն Էդ. Ջրբաշյան
Սոնետը՝ որպես բանաստեղծական կայուն սկզբունքներ ունեցող ձև, առաջացել է 13-րդ դարի կեսերին Իտալիայում «սիցիլիական դպրոցի» պոետների ստեղծագործության մեջ, այնուհետև 16-րդ դարից լայն տարածում է գտել ֆրանսիական պոեզիայում՝ հետագայում նվաճելով արևմտաեվրոպական գրեթե ողջ գրականությունը: Ռուսաստանում առաջին սոնետները երևան են եկել 18-րդ դարում1, իսկ հայ բանաստեղծներն այս ձևի հանդեպ սկսել են հետաքրքրություն ցուցաբերել 19-րդ դարի կեսերից:

Եվրոպական միջնադարյան երգիծանքի հետ համեմատական քննության ծիրում

Ալբերտ Ա. Մակարյան, Անի Ա. Շահնազարյան
Միջնադարյան հայ երգիծանքը, լինելով համաշխարհային գրականության մի ար ժեքա վոր մա սը և աչքի ընկնելով բազմաթիվ ինքնօրինակություններով, դեռևս չի դարձել հա տուկ ու սումն ա սի րության առարկա։ Գրականագիտության այդ բացը լրացնելուն է միտված սույն հոդվածը:

Սերգեյ Ա. Աղաջանյան
Երբ Հովհ. Թումանյանը 1912 թ. վերաշարադրեց և տպագրեց «Քաջ Նազարը» հեքիաթը, կարճ ժամանակ անց մեր գրականության մեջ սկիզբ առավ մարդու երկրային կեցության, հասարակության արժեհամա կարգային գերակայությունների, մարդ-հասարակություն փոխհարա բե րությունների վերաբերյալ առտնին ու փիլիսոփայական քննարկում-իմաստավորումների մի հետաքրքիր ստեղծագործական գործընթաց: Դրանում չկար ոչինչ պատահական. իմաստուն գրողը ժողովրդական հեքիաթների հիմքով ստեղծել էր և՛ իր ստեղծա գործության, և՛ գրական պրոցեսի համար նշանակալի գեղարվես տական արժեք:

Պետրոս Հ. Դեմիրճյան
Տիրան Չրաքյանը (Ինտրա) հայ գրականության ամենաինքնատիպ, միևնույն ժամանակ ամենաառեղծվածային դեմքերից մեկն է, ում կյանքն ու ստեղծագործությունը արժանացել են հակասական, նույնիսկ ծայրահեղ գնահատականների: Հատկապես նրա «Ներաշխարհ» խոհա իմաստասիրական երկն ու քերթվածների «Նոճաստան» ժողովածուն բարձր են գնահատել այնպիսի գրական մեծություններ, ինչպիսիք են Վահան Թեքեյանը, Արշակ Չոպանյանը և այլք, բայց քիչ չեն եղել նաև Ինտրային քարկոծողներն ու մերժողները: Նույնիսկ լրջմիտ քննադատողներից ոմանք գրողին հաճախ մեղադրել են ազգային խնդիրներին անհաղորդ լինելու, վերացական ու կեղծ արժեքներ դավանելու մեջ: Մինչդեռ ամբողջական ծանոթությունը Ինտրայի բազմաբնույթ գրական գործերին ոչ միայն հերքում է այդ տեսակետը, այլև հնարավորություն է տալիս վեր հանելու գրողի ստեղծագործական մտածողության ազգային հենքը:

Արամ Ս. Թոփչյան
Վերածննդի դարաշրջանին բնորոշ իրողություն էր հա սարակա կան կյանքում ու մշակույթում անտիկ և քրիստոնեական գաղափարների, պատկերացումն երի ու արժեքների համատեղ առկայությունը, ավելի ճիշտ՝ հակադրամիասնությունը: 

Գրիգոր Պըլտեանի վէպերու վերհրատարակման առթիւ

Յարութիւն Լ. Քիւրքճեան
Գրիգոր Պըլտեանի արձակ գործերու համադրեալ վերհրատարակու թիւնը, որուն նախաձեռնած է Սարգիս Խաչենց հրատարակչութիւնը, Երևան, քանի մը ամիս առաջ լոյս ընծայեց իր առաջին հատորը1, որ կազմի մը տակ կը միաբերէ պատումի սեռին պատկանող երեք առաջին ծաւալուն գործեր` «Սեմեր», «Հարուածը» և «Նշան»:

Լեւոն-Զավեն Սյուրմելյան – «98,6° ըստ ֆորենհայթի»

Արփի Ս. Մուրադյան
Այս ստեղծագործությունը Լ.-Զ. Սյուրմելյանի երկրորդ վեպն է, որ թեև գրվել է 1945-ին հաջորդած չորս տարիներում եւ տպագրվել է 1950 թվականին, սակայն իր նախորդ՝ «Ձեզ եմ դիմում, տիկնայք եւ պարոնայք» վեպի նման հայ ընթերցողին մատչելի է դարձել բավական ուշացումով՝ ավելի քան կես դար հետո՝ 2005 թվականին:

20-րդ դարասկզբի Հայաստանը ամերիկացի գրողի աչքերով

Ալբերտ Ա. Մակարյան, Սվետլանա Ռ. Թումանյան
Էլջին Գրոսքլոուսի (1899-1983) առաջին վեպը լույս է տեսել 1937-ին, իսկ «Արարատը»՝ 1939-ին՝ Երկրորդ աշխարհամարտի բռնկումից ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ: Դա մի ժամանակաշրջան էր, որը համընկավ ամերիկյան գրականության աննախադեպ վերելքի հետ:

«Գարնանային սիրո հեզ նամակներ» վիպակում

Լուսինե Վ. Տոնոյան
Եվրոպական գրականության մեջ 18-րդ դարի կեսերից լայն տարածում գտած սենտիմենտալիզմը (նախառոմանտիզմ) աշխարհը դիտում էր հուզականության, զգայականության տեսանկյունից, որի քննարկման առանց քը մարդն էր` իր հույզերով ու ապրումներով: Այս գրական ուղղության ձևա վորման վաղ շրջանում հատկապես տարածված էր նամականու ժանրը, որի միջոցով ռոմանտիկները առավել հեշտությամբ էին արտա հայ տում իրենց հայացքները։

Միջնադարի ժամանակային, տարածական և արժեքային համադրումներում

Վազգեն Հ. Սաֆարյան
Սայաթ Նովայի ստեղծագործության համապարփակությունը տարբեր մշակութային համակարգերի համադրության հետեւանքն է, որոնց սինկրետիզմը հաղթահարվել է բանաստեղծի մեծ տաղանդի շնորհիվ: