Category Archives: ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

Արցախի արդի խաչքարային մշակույթն ըստ Ռոբերտ Ասկարյանի ստեղծագործությունների

Անույշ Ա. Սաֆարյան
Խաչքարը, իր բազմադարյան գոյության ընթացքում կրելով խորհրդաբանական, պատկերագրային, թեմատիկ և բովանդակային փոփոխություններ, շարունակում է մնալ հայ ազգային ինքնության կարևոր խորհրդանիշներից մեկը։

Էդգար Գ. Հովհաննիսյան

Հայերը Կիպրոսում հաստատվել են հարյուրամյակներ առաջ և դարերի ընթացքում ստեղծել ինքնատիպ հոգևոր-մշակութային միջավայր1: Կղզու տարածքում գործել են մի քանի նշանավոր հայկական եկեղեցիներ, իսկ 19-րդ դարում՝ նաև ուսումնական հաստատություններ։ 1878 թվականից Կիպրոսը գտնվում էր անգլիական ենթակայության տակ, բայց մինչև Հայոց ցեղասպանությունը և Կիլիկիայի հայաթափումը կղզում մեծ չէր հայության թիվը։

Եվ Կիպրոսի հայոց թեմի վերակազմավորումը 1920-1930-ական թթ.

Էդգար Գ. Հովհաննիսյան

Կիպրոսի հայերի մասին հիշատակությունները սկսվում են դեռևս 6-7-րդ դարերից՝ բյուզանդական տիրապետության շրջանից: Կիպրոսի հետ հայերի առնչություններն ավելի մեծացան Կիլիկիայի հայոց թագավորության շրջանում: Այդ ժամանակներից սկսած՝ Կիպրոսում հաստատված հայերի թիվը սկսեց աճել: Արդեն 12-րդ դարի վերջերին՝ հայոց Գրիգոր Դ կաթողիկոսի օրոք, առաջին անգամ հիշատակվում է Կիպրոսի հայոց թեմը: Հետագա դարերում Կիպրոսը դառնում է հայության կարևոր հոգևոր մշակութային կենտրոններից մեկը:

Ծննդյան 200-ամյակի առթիվ

Վարդան Գ. Դևրիկյան
Ալիշան ստեղծագործողի մեջ ոչ միայն զարմանալիորեն զուգակցվում, այլև իրար էին միախառնված բանաստեղծն ու գիտնականը, ուստի հայագիտական ուսումնասիրություններում որպես սկզբնաղբյուր օգտագործելով մեր մատենագրությունը, նա՝ իբրև բանաստեղծ, չէր կարողանում զսպել իր հիացմունքը՝ այն արտահայտելով համապատասխան բնորոշումներով: Հայ միջնադարյան մատենագրությունը Ալիշանին հետաքրքրում էր պատմաբանասիրական տեսանկյունից, իսկ քննության ընթացքում էլ նա չէր կարողանում մնալ սառը հետազոտողի դերում:

Եվ նրա դերը Սիրիա-Լիբանանի հայկական համայնքների կրթական կյանքում

Էդգար Գ. Հովհաննիսյան
Կաթողիկոսանիստ Սիսը լքելուց և շուրջ մեկ տասնամյակ տևած դեգերումներից հետո՝ 1930 թվականին, Կիլիկիո կաթողիկոս Սահակ Բ-ն հաստատվում է Լիբանանի Անթիլիաս բնակավայրում2, որը դառնում է ոչ միայն հայոց եկեղեցու նվիրապետական աթոռներից՝ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության աթոռանիստը, այլև կարևոր հոգևոր-կրոնական կենտրոն սփյուռքահայության համար: Կիլիկիո կաթողիկոսության Անթիլիասում հաստատվելու գործընթացում մեծ նշանակություն ունեցավ Դպրեվանքի հիմնումը, որը կարճ ժամանակ անց դարձավ Սփյուռքի առանցքային ուսումնական հաստատություններից մեկը:

Մոսկվայի 1921 թ. ռուս-թուրքական պայմանագրի ստորագրման ժամկետների շուրջ

Արարատ Մ. Հակոբյան
Մոտենում է Հայաստանի ու հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում աղետալի հետևանքներ ունեցած Մոսկվայի՝ 1921 թ. ռուս-թուրքական «բարեկամության և եղբայրության» պայմանագրի 100-ամյա տարելիցը:

Ազգագրության և բանագիտության հայ և պարսիկ ռահվիրաների գործունեության համեմատական քննություն

Անահիտ Ի. Յահյամասիհի
Հայ իրականության մեջ Գարեգին Սրվանձտյանցն առաջինն էր, որն իր հետևողական աշխատանքով ոչ միայն հավաքեց ու գրի առավ ժողովրդական բանահյուսությունը, այլև դրեց նրա գիտական ուսումնասիրության հիմքերը:

Եվ հրեական հարցի լուծման 1940-ական թթ. «Մադագասկարյան նախագիծը».  համեմատական քննություն

Էդիտա Գ. Գզոյան
Ազգերի լիգայն կարեւոր դերակատարություն ունեցավ հայ գաղթականներին վերաբնակեցնելու եւ հայկական Սփյուռքի ձեւավորման գործում: 1925-ի1926 թթ. նրա նախաձեռնություններից մեկը հայ գաղթականներին Մադագասկարում բնակեցնելու ծրագիրն էր, որը նախատեված էր որպես այլընտրանք՝ Խորհրդային Հայաստանում հայերի բնակեցման այսպես կոչված՝ Երեւանյան ծրագրին:

Արարատ Մ. Հակոբյան
Ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհ. Թումանյանի անզուգական կերպարի մեծությունը դրսևորվել է ոչ միայն նրա կերտած կոթողային ստեղծագործությունների, այլև հասարակական-քաղաքական բուռն գործունեության մեջ: Այդ իրողության դրսևորումներից մեկը եղավ այն, որ 1921 թ. Փետրվարյան ապստամբության կապակցությամբ նա իր պարտքը համարեց Թիֆլիսից մեկնել Երևան՝ հաշտեցնելու դիմակայող ուժերին՝ ապստամբներին և բոլևիկներին:

Թեսսա Ա. Հոֆման (Գերմանիա)
Ցեղասպանության բազմաթիվ վերապրածներն ու նրանց հետնորդները կարողանում են միայն ապաստան երկրում ի մի բերել կորուստները և ոգեկոչել իրենց զոհերին: Այդպես է, օրինակ, Գերմանիայում ապրող բազում հայերի դեպքում: Ուրեմ ի՞նչը և ինչու՞ պետք է հիշվի և ամենից առաջ՝ ինչպե՞ս: