Author Archives: Admin

1885 թ. փետրվարին հայկական դպրոցների փակման կապակցությամբ

Գոհար Գ. Ավագյան

Անդրկովկասին տիրելուց հետո հիմնելով պետական ուսումնական հաստատություններ՝ ցարական կառավարությունը նպատակ ուներ բարձրացնելու ռուսաց լեզվի դերը տարածաշրջանում՝ նպաստելով նրա տարածմանը, ռուսական գահի հանդեպ սերմանելով հպատակության ու հավատարմության զգացումներ և նախապատրաստելով որոշակի մասնագիտական որակավորում ունեցող անձանց վարչական պաշտոններ վարելու համար:

Ալեքսանդր Խատիսյան. անտիպ գործեր, նամակներ, նյութեր և փաստաթղթեր, աշխ.՝ Վլադիմիր Հարությունյանի

Արարատ Մ. Հակոբյան

Պատմության մեջ նշանակալի հետք թողած անհատ գործիչների ստեղծած հարուստ ժառանգության գիտական ուսումնասիրությունը, արժևորումն ու հրապարակումը պատմագիտական հետազոտության իրականացման պարտադիր պայմանն է: Այդ տեսանկյունից դրվատանքի արժանի գործ է կատարել մաթեմատիկոս, գիտությունների դոկտոր Վլադիմիր Հարությունյանը:

Համլետ Կ. Դավթյան

Դավիթ անունը ոչ այնքան առասպելական է (Աստվածաշունչ, էպոս), որքան առեղծվածային: Իրականում մենք չգիտենք ո՛չ նրա իմաստը, ո՛չ էլ ճիշտ ստուգաբանությունը: Տարածված է այն տեսակետը` իբր մեր Դավիթ-ը հրեական Դավիդ անվան փոքր-ինչ հնչյունափոխված ձևն է, որը թարգմանաբար նշանակում է «սիրելի, սիրեցյալ»:

Սարգիս Գ. Պետրոսյան (Գյումրի)

Որքան էլ ուսումնասիրվել են Հայկ Նահապետի վիպական կերպարը և պատմական Հայկի վերաբերյալ եղած տեղեկությունները, այդուհանդերձ բացեր դեռևս կան։ Շատ հետազոտողներ անտեսել են Ասորիքի Էբլա քաղաք-պետության (մ.թ.ա. III հազ. երրորդ քռորդ) սեպագիր՝ հիմնականում տնտեսական-գործարքային բնույթի կարճ արձանագրությունները։ Այնինչ դրանք վերաբերում են ոչ միայն Հայկ աստծուն և պատմական Հայկին, այլև հայ ժողովրդի կազմավորման օրրան Արմի երկրին և նրա երկու տոհմապետերին

Աշխեն Դ. Ենոքյան

Հայկական զարդատարրերի ծագումն ու զարգացումը խոր արմատներ ունեն։ Դրանց վաղագույն օրինակները տեսնում ենք դեռևս հինարևելյան ժողովուրդների մշակույթում: Հետագայում քրիստոնեական արվեստ ներմուծված զարդատարրերից շատերը վերափոխվեցին և վերաիմաստավորվեցին նոր կրոնի պահանջներին համապատասխան։ Այդ շարքում հատկանշելի է սիրամարգին ներկայացնող զարդատարրը, որը բազում խորհրդանշական իմաստներով իր արտացոլումն է գտել քրիստոնեական, այդ թվում նաև՝ հայ արվեստի մի շարք բնագավառներում։

Աշոտ Գ. Մանուչարյան

Հայկական վիմական արձանագրությունների աղբյուրագիտական բացառիկ արժեքի մասին խոսել ենք բազմիցս։ Ընդգծվել է ժամանակի դրոշմը կրող վիմագրերի կարևորությունը ոչ միայն հայագիտության, այլև ընդհանրապես հայերի և Հայաստանի հետ որևէ առնչություն ունեցած այլազգիների պատմության ուսումնասիրության համար: Բազմասփյուռ վիմագրերի շնորհիվ կատարվում են ցարդ անհայտ իրողությունների բացահայտումներ, պատմագիտական շտկումներ, ճշգրտումներ ու լրացումներ: Այսպես՝ հույժ կարևոր է Գաբեղյանք պատմական գավառի Նախիջևան գյուղում գտնվող Արտավազդ Կամսարականի տապանաքարի արձանագրությունը, որով ամբողջությամբ լրացվում է 8-րդ դարի հայոց իշխանների շարքը:

(ցեղակից լեզուների հետ առնչությունների համատեքստում)

Վազգեն Գ. Համբարձումյան

Իրականության երկատումային առանձնացումը (դիխոտոմիկ դիստրիբուցիա)՝ իբրև մտածողության ձև, հատուկ է եղել նաև հնդեվրոպական նախալեզուն կրող ժողովուրդներին, որի՝ տարբեր բնույթի արտացոլումներ հայտնի են ցեղակից լեզուների վիպական (առասպելական-բանաստեղծական) հատվածներում: Սույն հոդվածում կանդրադառնանք նման արտացոլումներից մեկին, հատկապես՝ այդ բնագավառում կուտակված նոր տվյալների համադրմամբ, առանձին դեպքերում՝ նաև անհրաժեշտ վերանայումներով, ուստի հարկ ենք համարում սկսել փոքր-ինչ հեռվից:

Դավիթ Ս. Գյուրջինյան

V դարում՝ մաշտոցյան գրերի գյուտից հետո, սկիզբ է դրվել հայոց գրավոր մշակույթին: V դարի հայերեն ինքնուրույն և թարգմանական գրականության մեջ գործածված է հարուստ և բազմազան բառապաշար, որի միջոցով արտահայտվում են այդ ժամանակաշրջանի Հայաստանի և հարակից երկրների պետական և հասարակական կառուցվածքի, վարչատարածքային բաժանման, հարևան ժողովուրդների հետ Հայաստանի ռազմական, քաղաքական, դիվանագիտական և այլ հարաբերությունների, տնտեսական գործունեության, կրոնաեկեղեցական կյանքի, ինչպես նաև գիտության, մշակույթի տարբեր բնագավառների այլազան իրողություններ:

Աշոտ Ն. Հայրունի

Արևելահայոց գրական կյանքում Խ. Աբովյանի, Մ. Նալբանդյանի և «Հյուսիսափայլի» առաջադեմ հայացքների պահպանման ու զարգացման գործի հիմնական ծանրությունը 1870-1880-ական թվականներին իր ուսերին է կրել Րաֆֆին:

Վարդան Ա. Ալեքսանյան

Աբաս Բագրատունու (929-953) գահակալության երկրորդ շրջանում՝ 943 թվականից հետո, Բագրատունիները հետզհետե զորեղանում են՝ ձեռնամուխ լինելով Անիի կենտրոնական թագավորությանը հայկական իշխանությունների միավորմանը, որում առանցքային դեր էր վերապահված հայոց եկեղեցուն: