Author Archives: Admin

Աշխեն Դ. Ենոքյան

Հայկական զարդատարրերի ծագումն ու զարգացումը խոր արմատներ ունեն։ Դրանց վաղագույն օրինակները տեսնում ենք դեռևս հինարևելյան ժողովուրդների մշակույթում: Հետագայում քրիստոնեական արվեստ ներմուծված զարդատարրերից շատերը վերափոխվեցին և վերաիմաստավորվեցին նոր կրոնի պահանջներին համապատասխան։ Այդ շարքում հատկանշելի է սիրամարգին ներկայացնող զարդատարրը, որը բազում խորհրդանշական իմաստներով իր արտացոլումն է գտել քրիստոնեական, այդ թվում նաև՝ հայ արվեստի մի շարք բնագավառներում։

Աշոտ Գ. Մանուչարյան

Հայկական վիմական արձանագրությունների աղբյուրագիտական բացառիկ արժեքի մասին խոսել ենք բազմիցս։ Ընդգծվել է ժամանակի դրոշմը կրող վիմագրերի կարևորությունը ոչ միայն հայագիտության, այլև ընդհանրապես հայերի և Հայաստանի հետ որևէ առնչություն ունեցած այլազգիների պատմության ուսումնասիրության համար: Բազմասփյուռ վիմագրերի շնորհիվ կատարվում են ցարդ անհայտ իրողությունների բացահայտումներ, պատմագիտական շտկումներ, ճշգրտումներ ու լրացումներ: Այսպես՝ հույժ կարևոր է Գաբեղյանք պատմական գավառի Նախիջևան գյուղում գտնվող Արտավազդ Կամսարականի տապանաքարի արձանագրությունը, որով ամբողջությամբ լրացվում է 8-րդ դարի հայոց իշխանների շարքը:

(ցեղակից լեզուների հետ առնչությունների համատեքստում)

Վազգեն Գ. Համբարձումյան

Իրականության երկատումային առանձնացումը (դիխոտոմիկ դիստրիբուցիա)՝ իբրև մտածողության ձև, հատուկ է եղել նաև հնդեվրոպական նախալեզուն կրող ժողովուրդներին, որի՝ տարբեր բնույթի արտացոլումներ հայտնի են ցեղակից լեզուների վիպական (առասպելական-բանաստեղծական) հատվածներում: Սույն հոդվածում կանդրադառնանք նման արտացոլումներից մեկին, հատկապես՝ այդ բնագավառում կուտակված նոր տվյալների համադրմամբ, առանձին դեպքերում՝ նաև անհրաժեշտ վերանայումներով, ուստի հարկ ենք համարում սկսել փոքր-ինչ հեռվից:

Դավիթ Ս. Գյուրջինյան

V դարում՝ մաշտոցյան գրերի գյուտից հետո, սկիզբ է դրվել հայոց գրավոր մշակույթին: V դարի հայերեն ինքնուրույն և թարգմանական գրականության մեջ գործածված է հարուստ և բազմազան բառապաշար, որի միջոցով արտահայտվում են այդ ժամանակաշրջանի Հայաստանի և հարակից երկրների պետական և հասարակական կառուցվածքի, վարչատարածքային բաժանման, հարևան ժողովուրդների հետ Հայաստանի ռազմական, քաղաքական, դիվանագիտական և այլ հարաբերությունների, տնտեսական գործունեության, կրոնաեկեղեցական կյանքի, ինչպես նաև գիտության, մշակույթի տարբեր բնագավառների այլազան իրողություններ:

Աշոտ Ն. Հայրունի

Արևելահայոց գրական կյանքում Խ. Աբովյանի, Մ. Նալբանդյանի և «Հյուսիսափայլի» առաջադեմ հայացքների պահպանման ու զարգացման գործի հիմնական ծանրությունը 1870-1880-ական թվականներին իր ուսերին է կրել Րաֆֆին:

Վարդան Ա. Ալեքսանյան

Աբաս Բագրատունու (929-953) գահակալության երկրորդ շրջանում՝ 943 թվականից հետո, Բագրատունիները հետզհետե զորեղանում են՝ ձեռնամուխ լինելով Անիի կենտրոնական թագավորությանը հայկական իշխանությունների միավորմանը, որում առանցքային դեր էր վերապահված հայոց եկեղեցուն:

Յարգանքի տուրք եւ փորձ՝ ուրուագրելու նրա կեանքն ու գործը (անգլերեն)

Ռուբինա Բ. Փիրումեան (Լոս Անջելես)

Մահը անսպասելի էր եւ առիթ՝ գովեստի ու ափսոսանքի խօսքերի յորձանուտի, որ ողողեց համացանցը: Ռիչըրդ Յովհաննիսեանը արժանի էր այդ անկեղծ դրուատանքին եւ աւելին։ Այս յօդուածի նեղ սահմաններում փորձ է արւում վեր հանելու նրա բեղմնաւոր գործունէութեան անպարագրելի արգասիքը ակադեմական կեանքում եւ հասարակական, քաղաքական ասպարէզներում։

Իրար հաջորդող ողբերգական իրադարձությունները մեզ ստիպում են կենտրոնանալ ընթացիկ խնդիրների վրա՝ անտեսելով գլոբալ քաղաքականության հիմնական թրենդի հստակեցման փաստը,
որը տարածաշրջանի կտրվածքով մեծ առաքելություն է դնում մեր տառապած ուսերին:

Ուշագրավ վկայություններ Ալեքսանդր Թաիրյանի մասին՝ Ալեքսանդր Երիցյանի արխիվից

Հայկազ Ժ. Հովհաննիսյան

Հայազգի մեծ բարերար Ալեքսանդր Թաիրյանի (1815-1889) ծավալած գործունեությունը գրեթե անհայտ է հայ գիտական շրջանակներին: Նրա մասին միայն կցկտուր տեղեկություններ են հրապարակվել, որոնք, անշուշտ, չեն լուսաբանում նրա բազմաբեղուն գործունեությունը: Ալեքսանդր Թաիրյանի անունը նույնիսկ տեղ չի գտել հայկական նախկին ու ներկա հանրագիտարաններում, մինչդեռ անվիճելի է 19-րդ դարի երկրորդ կեսի և 20-րդ դարասկզբի հայ հասարակական-քաղաքական և տնտեսական կյանքում նրա ունեցած լուրջ ազդեցությունը:

Արարատ Մ. Հակոբյան

Վաստակաշատ պատմաբան Երվանդ Փամբուկյանն իր տասնամյակների գիտահետազոտական աշխատանքների ընթացքում տարբեր սկզբնաղբյուրներից՝ արխիվային փաստաթղթերից, նամակագրությունից, հուշագրություններից, մամուլից, բարեխղճորեն հավաքել և ընթերցողի դատին է հանձնել ինքնատիպ մի աշխատություն, որը ՀՅ Դաշնակցության գործիչների, կառույցների ու նրանց գործունեության վայրերի ծածկանունների (pseudonyms) համահավաք ներկայացման առաջին փորձն է: